Adaletin bu mu dünya?

“Zenginin malı züğürdün çenesini yorar” derler ya, bugün öyle bir iş yapalım ve çenemizi zenginler için yoralım. Yazıya tam başlamıştık ki, akademik dünyadan tanıdığımız biri telefon açtı. Çalıştığı alanın doğrudan bilgisayar ile bir ilgisi yoktu ve bilgisayar, yazılım, makine öğrenmesi gibi konularla ilgilenmesinin kendisi için yararlı olup olmayacağını soruyordu. Ona, bilgisayar konusunun ne kadar önemli olduğunu anlatmak için 2021 yılında dünyanın en zengin ilk on kişisinin önümdeki listesini okudum. Kararın onun olduğunu söyledim. Bana göre bu listeye üniversite sınavlarında tercih listesi yapmaya çalışanlar, kendimi geliştirmek istiyorum diyenler, çocuğum hangi fakültede okusun diye düşünenlerde dikkatle bakmalı.

Elon Musk (Tesla) 273,5 milyar dolar. Jeff Bezos (Amazon) 194,2 milyar dolar. Bernard Arnault ( LVMH- Louis Vuitton Moët Hennessy) 177,1 milyar dolar. Bill Gates (Microsoft) 138,3 milyar dolar. Larry Page ( Google) 129,5 milyar dolar. Mark Zuckerberg (Facebook) 128,4 milyar dolar. Sergey Brin (Google) 124,6 milyar dolar. Steve Ballmer (Microsoft) 120,7 milyar dolar.

Geçen yıl dünyanın en zengin on kişisinin dokuzu da bilgisayardan, İnternet’ten para kazanmış. Bir tek Fransız Bernard Arnault, moda ve konyak satışı gibi işlerle ilgili. Teknoloji dışından para kazanan, listedeki tek zengin o. Google ve Microsoft ise listeye ikişer kişi ile girmiş durumda.

Google deyince aklımıza, yolda yemek yemek için önünde çok sayıda kamyonun park ettiği yerleri seçip seçmediğiniz sorusu geldi. Siz böyle yerlerde yemek yemeyi tercih etmeseniz de en azından kamyon şoförleri yemek yiyecekleri yerleri böyle seçerler. Ne alaka demeyin, bu örnek İnternet’teki ağların işleyişini anlamak için çok önemli. İnternet sitesi seçerken de daha önce başkalarının tercih ettiği siteleri seçiyoruz. Bağlantı açısından İnternet’te zengin daha zengin oluyor. Önünde çok kamyon duran restorana daha çok kişi gidiyor.

Gerçek dünyadaki, “Para parayı çeker” lafı sanal dünyada da geçerli. Google, Facebook, Amazon gibi bağlantı açısından zengin olan siteler, zaman içinde bağlantı açısından daha da zengin oluyor. Google’un kurucuları temelde, İnternet sitelerinin bağlantı sayılarını kullanarak tarama yaptığınız bir konudaki siteleri listeleyen bir “arama motoru” oluşturarak; bir anlamda dünyanın bilgisine düzen vererek bu parayı kazanmaya başlamışlardı.

Elon Musk daha çocukluğunda bir oyun programı yazarak bu işlere girişmiş, Tesla markalı otomobil bir yana, tepemizde dolaşan uydularla İnternet’i dünyanın her köşesine götürme adımını atmış biri. Jeff Bezos da İnternet’ten kitap satarak işe başlamış ve bu işi pazarlamada “uzun kuyruk” adını alan bir dağılımı kullanarak, listede ikinci sıraya yerleşmiş durumda.

Nedir uzun kuyruk, kitap örneğinden hareket edersek, çok satan kitaplar uzun kuyrukta yer almaz, onlar işin en başındadırlar. Ancak, çok az sayıda talep edilen kitaplar uzun kuyrukta bulunur. Onlardan küçük bir kitapçı dükkanında bulundurmak mümkün değilken, İnternet’te uzun kuyrukta bulunan ve çok az satılan kitapları da satabilmek sizi çok kârlı noktalara götürebilir.

Listede sıraladığımız on kişinin onu da ABD’de oturmakta. Teknoloji konusunda çok önemli bir noktada olan Çin’den bu listede tek bir kişi bile yok. Para konusunda dünyada ne olup bittiğini anlamak için isterseniz birlikte bir de izleyen futbol topu şeklindeki grafiğe bakalım ve ülkelerin GSMH değerlerini inceleyelim. Artık trilyon dolarlar uçuşuyor bu grafikte:

Dünyada 195 ülke varmış ama grafikte büyük yer kaplayan ülke sayısı on ülkeden bile az. Burada da zengin daha zengin olmuş hep. Daha da acısı, “Dünyada en zengin 10 kişinin serveti, en yoksul 3,1 milyar insanın servetinin 6 katına ulaşmış durumda.”

Bütün bu sayılardan sonra, içimden gelen soru şu:

Adaletin bu mu dünya?

Adaletin bu mu dünya?

Adaletin bu mu dünya?

Mars’a gitmeye kalkan insan (bu işin içinde de Elon Musk var ya…), dünyadaki adaletin “a”sına bile yakın değil.

Zenginler için bu kadar çenemizi yorduktan sonra hiç olmazsa bir kez daha şu soruyu soralım:

Adaletin bu mu dünya?