Nilüfer, 2030’a hazırlanıyor!

Haber: N. Nuri Yavuz

İklim değişikliği ve etkileri, küresel ölçekte bir gündem haline gelirken Türkiye’de de çeşitli kurumlar bir takım adımlar atıyor. Başkent’te bu konuya yönelik devam eden politika belirleme süreçlerinin yanında yerel yönetimlerin de iklim değişikliği konusunda alması gereken bir dizi önlemler ve atması gereken adımlar bulunuyor.  Nilüfer Belediyesi, kapsamlı bir çalışmayla ‘İklim Eylem Planı’nı hazırladı ve Bursa’da bu konuda adım atan ilk belediye oldu. Çevre mühendisi olarak 19 yıldır Nilüfer Belediyesi’nde çalışan ve son iki yıldır da Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü görevini üstlenen Zerrin Güleş’ten plan hakkında bilgi aldık.

• Nilüfer Belediyesi’nde bu süreç ne zaman başladı?

Bu süreç, aslında 2013 yılında başladı. Biz, 2014 yılında Avrupa Komisyonu’nun enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynakları konularında çalışan belediyeleri desteklemek üzere oluşturulan ‘Belediye Başkanları Sözleşmesi’ni imzaladık. Bu sözleşmedeki hedef 2020 yılına kadar karbon emisyonlarının yüzde 20 oranında azaltılmasıydı. Aynı zamanda enerjiye olan talebin yüzde 20 azaltılması ve yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının da yüzde 20 oranında artırılması da hedefler arasındaydı. Bu 6 yıllık süreçte tüketimlerimizi takip ettik ve 2020 itibarıyla yüzde 16’nın üzerinde bir emisyon azaltımı sağladık. Sürdürülebilir enerji eylem planımızı oluştururken hastaneler, oteller, kamu binaları, okullar ve tüm binalar için elektrik, doğal gaz ve yakıt tüketimlerine ilişkin giderleri ilgili kurumlardan talep ettik. Bir envanter çıkardık.  Ve Türkiye’de enerji yönetim birimini kuran ilk belediye olduk.

• Bu enerji planı iklim eylem planına mı evirildi?

Enerji eylem planlarıyla ilgili süreç devam ederken aslında sadece emisyon azaltımı değil burada iklim değişikliğine bağlı kentlerin yaşadığı risklere dair uyum süreçlerinin çok önemli olduğu ortaya çıktı. Evet, bir iklim değişikliği var ve bunu minimuma indirmek için emisyonlarımızı azaltacağız. Ama iklim değişikliğinin sonuçlarına hazır mıyız, değil miyiz? Veya buna nasıl uyumlu hale gelebiliriz? Bu konu gündeme geldi. Dolayısıyla biz, enerji eylem planımızı, iklim eylem planı olarak güncelledik.

• Yeni plan nasıl oluşturuldu?

Bu planı iki adımda kurguladık. Birincisi emisyonların azaltımı, diğeri de risk ve etkilenebilirlik analizi yaparak uyum planının ortaya çıkartılmasıdır. Risk ve etkilenebilirlik analizini çok katılımlı bir çalıştay sonucunda ortaya koyduk. Kamunun, akademinin, sivil toplum örgütlerinin olduğu bir çalıştay yaptık. Salgın nedeniyle çevrimiçi ortamda gerçekleşti bu çalıştay. Ve sonuçta Nilüfer’in riskli ve kırılgan olduğu alanları belirledik. Çeşitli sektörlerin iklim değişikliğiyle ilgili tehlikelerden nasıl etkileneceğine dair bir çalışma oldu.

• Risk analizini nasıl yaptığınızı biraz daha açar mısınız?

Örneğin ‘soğuk ve sıcak hava dalgaları’, ‘kurak günler’, ‘aşırı yağış’, ‘şiddetli rüzgârlar ve fırtına’, ‘sel’, ‘toprak kayması’, ‘orman yangını’ gibi iklim değişikliği kaynaklı tehlikelerden ‘kritik altyapı ve yapılı çevre’, ‘ulaşım’, ‘biyoçeşitlilik’, ‘atık yönetimi’, ‘su kaynakları’, ‘halk sağlığı’, ‘sanayi’, ‘tarım’ ve ‘afet yönetimi’ başlıklarında Nilüfer’in nasıl etkileneceğini ortaya koyduk. Düşük, orta ve yüksek düzeyde etki derecelerini tespit ettik. Bu çalışmada gördük ki tüm bu sektörler, iklim değişikliğinden çeşitli düzeylerde etkileniyor.

• İklim değişikliği sonucu ortaya çıkacak tehlikelerden en yüksek oranda hangi başlıklar etkileniyor? Bir örnekleme yapar mısınız?

Kritik altyapı ve yapılı çevre ile ulaşım için en yüksek derecede etkileyen tehlikeler sel ve toprak kayması olarak belirlendi.

Biyoçeşitlilik açısından sıcak ve soğuk hava dalgaları, kurak günler, şiddetli rüzgâr ve fırtınalar, sel, toprak kayması ve orman yangını yüksek derecede etkileyecek tehlikeler olarak tespit edildi.

Su kaynaklarının sıcak günler ve kurak günlerden yüksek derecede etkileneceğini öngörüldü. Halk sağlığı açısından aşırı yağışlar ve seller, yüksek dereceli tehlike olarak ortaya konuldu.

Tarım için sıcak ve soğuk hava dalgaları, kurak günler, aşırı yağışlar, şiddetli rüzgâr ve fırtınalar, sel ve toprak kaymasının yüksek derecede etkileyecek tehlikeler olduğu belirlendi.  

Afet Yönetimi açısından da aşırı yağışlar, sel ve orman yangınının yüksek derecede etkili olacak tehlikeler olduğu görüldü.

Sanayi, sel ve sıcak hava dalgasından orta düzeyde etkilenecek. İklim değişikliği kaynaklı tehlikelerden en çok biyoçeşitlilik ve tarım etkilenecek.

• İklim uyum başlığı altında nasıl bir yol haritası belirlendi?

Öncelikle yeşil alanların artırılması, potansiyel ağaçlandırmanın ekosisteme uygun bir şekilde yürütülmesi; daha az su ihtiyacı olan ve endemik türlerin seçilmesi önümüze koyduğumuz eylemlerden biridir. Kentsel dönüşüm ve kent planlama çalışmalarında kentsel ısı adası etkisi dediğimiz etkilerin göz önüne alınması, sağlıklı kamusal alanlar ve binalar oluşturma yine bu kapsamda değerlendirdiğimiz bir konudur. Yeşil çatılar oluşturma, balkon ve teras bahçeciliğini geliştirme gibi çalışmalar yapılacak. Hane halklarına yönelik su tasarrufu çalışmaları, su kaynaklarının kirletilmemesi için ceza ve ödül sisteminin devreye alınması gibi çalışmalar yapmayı düşünüyoruz.

• Yapılmış veya yapılacak somut bir örnek verir misiniz?

İklim konusunu çalışırken aynı zamanda AB tarafından desteklenen ‘Fusilli’ projesinin de ortağı olduk 2020 yılında. Fusilli, ‘Kentsel gıda sistemlerinin yenilikçi dönüşümünün teşvik edilmesi’ ifadesinin İngilizce kısaltmasıdır. AB’nin gıda 2030 programıyla da örtüşen ve kentlerdeki gıda dönüşümünü destekleyen bir projedir. AB’nin Ufuk 2020 programı altında destekleniyor. 4 yıl sürecek bir proje ve biz, Nilüfer Belediyesi olarak bu projeden yaklaşık 400 bin avro destek aldık. 12 Avrupa şehriyle birlikte kentsel gıda sistemlerinin dönüşümüne çalışacağız. Bu proje kapsamındaki taahhütlerimizden biri de çatı tarımı ve balkon bahçeciliği gibi uygulamaları yaygınlaştırmaktı. Bunun finansını da bu projeden karşılayabileceğiz. Hatta bu sene iki örnek bina oluşturacağız. Yüzüncü Yıl’daki Ayşe Selen Deneme Sahnesi ve Konak Kültür Evi’mizde çatı tarımı uygulamaları hayata geçireceğiz. Bunlar vatandaşa da örnek proje olarak sunulacak. Bir farkındalık oluşturulacak. Zaten 2 yıldır yaptığımız fide bizden ürün sizden kampanyamız var. Geçen yıl yaklaşık 400 bin domates, biber ve patlıcan fidesi dağıttık. Burada da amaç, salgın döneminde insanları biraz olsun üretime teşvik etmek ve toprakla buluşturmaktı.

• Bu projenin ne kadar verimli olduğunu veya sağlıklı sonuç doğurduğunu ölçüyor musunuz?

Bir kısım sonuç bize ulaşıyor ama ölçmemiz mümkün değil. Çünkü Bursa’nın her yerinden fide almaya gelen yurttaşlarımız var. Ama sosyal hesaplarımızda bizden aldıkları fideleri ürüne dönüştüren ve balkonundaki üretimi fotoğraflayıp bizimle paylaşan çok vatandaş var. Yerel tohumlarımızdan üretilmiş fideleri kullanıyoruz. Gelen vatandaşlara da ürettiği üründen bir kısmını tohumluk ayırması gerektiğini söylüyoruz. Biz de kent bostanlarımızda aynı yöntemi kullanıyoruz. Tohum kütüphanemiz var ve orada da saklıyoruz. Tabi ne kadar çok etkinlik yapılırsa vatandaşlarda bu konudaki duyarlılık da o kadar çok artacaktır.

• İklim eylem planı bağlamında belirlenen eylemleri biraz daha irdeleyelim. Örneğin enerji konusunda ne yapılacak?

Bu planda yapacaklarımız çok fazladır. Hem emisyon azaltımı için hem de iklim uyum için ortaya koyduğumuz eylem var. Örneğin emisyon azaltımı için belediye binalarında yakıt ve enerji etkin çözümlerin sağlanması, konutlarda yakıt kullanımının iyileştirilmesi, konut dışı binalarda enerji etkin yenilemeler ve bilinçlendirme çalışmalarının yapılması, sokak aydınlatmalarında enerji verimliliği dönüşümünün sağlanması, ulaşım başlığı altında bisiklet ve yaya yollarının artırılması gibi çalışmalar var. 165 kilometre uzunluğunda bir bisiklet yolu ağımız var, hem bunu hem de bisiklet filomuzu artırmak niyetindeyiz.

• Toplu ulaşım konusu planda yer aldı mı?

Toplu taşıma ağının ve altyapısının geliştirilmesi de eylem planımızda var, aslında bu konuda ilçe belediyesi olduğumuz için doğrudan bir etkimiz yok ama iklim uyum ve emisyon azaltım çalışmalarının zaten yerelden yürütülmesi söz konusu değil. Mutlaka bütün yetkili idarenin iş birliği içerisinde çalışması gerekiyor. Ulaşımda büyükşehir, tarımda tarım il müdürlüğü gibi çok sektörlü ve çok katılımcılı bir süreçtir. En yukardan baktığınızda ilçeler bazında değil, bütün Bursa kentinin birlikte ele alınması gerekiyor.  Bunun yanında ilçede raylı hat bağlantılarının ve elektrikli araç kullanımının artırılması gibi hedeflerimiz var. Tarımsal sulamada yine enerji etkin uygulamaların kullanılması hedeflerimiz arasındadır. İlçemizdeki atık su artıma tesisinin işletme koşullarının iyileştirilmesi gibi adımlar atılacak. Bunlar emisyon azaltımına dair eylemlerdir.

• Tarıma yönelik ne yapılacak?

İklim uyumu için de çeşitli eylemlerimiz var. Özellikle tarımda kuraklığa dayanıklı ürün çeşitlerinin yaygınlaştırılması, toprak kalitesinin takip edilmesi ve korunması gibi eylemler var. Burada başka bir projemizden daha bahsetmek istiyorum. Bursa Uludağ Üniversitesi (BUÜ) Ziraat Fakültesi ile birlikte 2020 yılında başladığımız Nilüfer arazilerinin toprak etütlerinin yapılması ve toprak haritalama çalışması projemiz vardı. Bu proje tamamlandı. Şubat ayının ikinci haftasında bunun lansmanını gerçekleştireceğiz. Türkiye’de yerel yönetim ölçeğinde ilk kez yapılan bir çalışma oldu. Tüm ilçenin toprak haritasını oluşturduk.

• Bu proje ne sağlıyor?

Yaklaşık 80 noktadan toprak etüdü yapıldı. Bunu belediyemizin web sayfasında harita olarak paylaştığımızda vatandaş ada/parsel sorgulaması yapar gibi baktığında arazisindeki toprağın bütün niteliğini görebilecek. Bunun yanında toprak besleme tekniklerine dair de bilgi verilecek. Ve sorgulama yapan vatandaşa arazisindeki toprağın üretimine uygun olduğu ürünleri de söyleyebileceğiz. Bununla da çiftçinin daha az ilaçlama, ihtiyaç kadar gübreleme yaparak daha verimli ve kaliteli ürün elde etmesini sağlayacağız.

• Tarım alanlarının korunması adına bu projenin bir işlevi var mı?

Tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının önüne geçmek adına bu proje bize bir veri tabanı oluşturacak. Planlama kararları alınırken bu veriler yol gösterecek. Nilüfer zaten sanayi baskısı altında bulunuyor. 6 tane organize sanayi bölgesinin yanında irili ufaklı birçok sanayi alanın yanında yenilerinin oluşturulmasına da talep varken tarım topraklarını korumak adına bu çalışma önemli bir ışık tutacak.

• İklim eylem planının finansmanı nasıl sağlanacak?

Yeni başvuracağımız projeler var. İlçemizde yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının artırılmasına dair İller Bankası kredisi başvurumuz olmuştu. O sonuçlandı. Yakın zamanda Güngören’de 1 megavat kapasiteli bir güneş enerji santralinin ihalesine çıkacağız. Aynı zaman 12 hizmet binamızın çatılarına da güneş enerji santrali yapacağız. Bunun dışında sadece bizim müdürlüğümüz değil belediyemizin farklı müdürlüklerinin de bu iklim uyum ve emisyon azaltımıyla ilgili görevleri var. Her müdürlük kendi bütçesinden bir harcama yapacak.

• Bu eylem planıyla ne kadar bir emisyon azaltımı sağlamak hedefleniyor?

Bu planla, başkanlar sözleşmesindeki yeni hedef olan 2030 yılına kadar yüzde 40 karbon emisyonu azaltım taahhüdünü de yineledik. Dolayısıyla hedefimiz, 2030’a kadar yüzde 40 emisyon azaltımını yakalamak.

• Nilüfer’in mevcut durumu nedir?

2019’da sanayi dâhil Nilüfer’deki enerji tüketimi 7 milyon 216 bin megavat saatti. Sera gazı emisyonu da 2 milyon 140 bin ton eşdeğer karbondioksitti. Bunun da en büyük payı yakıt ve elektrik tüketiminden kaynaklanıyordu. Sanayi hariç enerji tüketimi de 4 milyon 793 bin megavat saat, toplam sera gazı salınımı da 1 milyon 531 ton eşdeğer karbondioksitti.

• Plan, bu rakamlara nasıl bir yön verecek?

Binalarda 1 milyon 340 bin megavat saat tüketim azaltma sağlayabiliyoruz. Yenilenebilir enerji emisyon azaltımında 56bin 700 megavat saat. Yine yenilenebilir enerji kaynakları kullanımından 28 bin 747 ton karbon dioksit azaltımı sağlayabiliyoruz. Bu tarz hesaplamalarımız var. Enerji tüketimi ve sera gazı salınımlarını azaltmaya yönelik olarak binalar, enerji, ulaşım, atık, atık su için ayrı ayrı hesaplamalar yaptık. Mevcut durum nedir, eylemler neler olmalı, eylem türü, tasarruf miktarı, sorumlu paydaşlar, belediyenin katkısı, maliyeti, zamanlama ve riskler nelerdir gibi başlıkları inceledik.