Sıfır Atık İçin...Kamu ikna oldu sıra vatandaşta!

• N. Nuri Yavuz

Dünyayı etkisi altına alan iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde 2017 yılında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Sıfır Atık Projesi başlatıldı.

58 BİN KURUMA BELGE

Türkiye'nin en büyük çevre hareketi olarak kabul edilen ve vizyon niteliğindeki Sıfır Atık Projesi, bir seferberliğe dönüştü ve kamunun domine ettiği süreçte en önemli görevi belediyeler üstlendi. 81 ilde Sıfır Atık Yönetim Planları hazırlandı. 58 bin kurum ve kuruluş binasına 'temel seviye sıfır atık belgesi' verildi. Yüzde 13 olan geri kazanım oranı, yüzde 22'yi geçti. 2017'den bugüne 24,2 milyon ton atık, ekonomiye kazandırıldı. 3 milyon ton sera gazı salınımı önlendi. Bu çalışmalardan 30 milyar lira ekonomik kazanç sağlandı. Sıfır Atık Mavi ile de 87 bin ton deniz çöpü toplandı.

BİLİNCİ YAYGINLAŞMALI

Kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerin sürüklediği Sıfır Atık seferberliğinin tabana yayılması ve bilincin yaygınlaştırılması adına farkındalık çalışmalarının gerekliliği ifadelere yansıdı. Geçen hafta düzenlenen Sıfır Atık Zirvesi’nde konuşan Emine Erdoğan, “BM Habitat Girişimi, enerji talebinin ana merkezini teşkil eden şehirleri 'sıfıra yarış' kampanyasına davet ediyor. Gerek şehirlerin tasarımında gerekse ulaşım, malzeme verimliliği, atık yönetimi gibi alanlarda tedbirler öneriyor. Böylece karbon ayak izinin azaltılması ile küresel ısınmanın 1,5 santigrat derecenin altında tutulması hedefleniyor. Yatırımcılar ve işletmelere bu noktada büyük görevler düşüyor. Sıfır atık yaklaşımını, kurum kültürünün bir parçası haline getirmek, bu işin özünü teşkil ediyor” ifadeleriyle şirketlere de Sıfır Atık konusunda çağrı yaptı. Sıfır Atık konusunda iş insanlarının öncü rolünün, sivil toplum temsilcilerinin proaktif yaklaşımının gerekliliğine vurgu yapan Erdoğan, sıfır atık bilincini yaygınlaştıracak tüm girişimlerin yanında olacağını ifade etti.

SIFIR ATIK NEDİR?

Sıfır Atık; israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını ve atıkların geri dönüştürülmesini kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan bir hedef ve politikadır.

NEDEN ÖNEMLİDİR?

Doğal kaynaklar, küresel ekonominin işleyişini ve yaşam kalitesini destekliyor. Bu kaynaklar yakıtlar, mineraller ve metaller gibi ham maddeler ile birlikte gıda, toprak, su, hava, biyokütle ve ekosistemleri de içeriyor. İyi işleyen bir ekonomi, doğal kaynakların ve ham maddelerin kesintisiz akışına bağlı olduğu için söz konusu kaynakların sürdürülebilir ve verimli bir şekilde yönetimi, günümüzde kaçınılmaz bir gereklilik olarak kabul ediliyor. Sanayi devrimine bağlı olarak ortaya çıkan teknolojik yenilikler ile birlikte artan nüfus ve şehirleşme, yaşam standartlarının ve tüketim alışkanlıklarının farklılaşmasına yol açtı ve geçmişe nazaran daha çok atığın oluşmasına neden oldu. Bu durum aynı zamanda, başta doğal kaynakların tükenmesi ve iklim değişikliği gibi hususlar olmak üzere tüm canlıları tehdit edecek boyutlara varan hava, su ve toprak kirliliğine neden oluyor. Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde atıkları kontrol altına almak, gelecek nesillere temiz, gelişmiş bir Türkiye ve yaşanabilir bir dünya bırakmak için sıfır atık prensibinin hedef alınması ve entegre bir yaklaşımla atıkların yönetimi önem arz ediyor.

HEDEF NOKTALAR

Sıfır atık projesinin uygulanmasının hedeflendiği yerler; kamu kurum ve kuruluşları, AVM’ler, sağlık ve eğitim kurumları, eğlence ve dinlenme tesisleri ile büyük ölçekli işletmeler olarak öne çıkıyor. Artık bu hedef noktaların daha da genişletilmesi gerekliliği öne çıkıyor. 

7 TEMEL PRENSİP

Kurumlarda sıfır atık politikası için şu 7 temel prensip gözetiliyor: Odak noktasının tespit edilmesi, Mevcut durumun anlaşılması, Planlamanın yapılması, Gereksinimlerin belirlenerek tedarik edilmesi, Eğitimler düzenlenmesi, Uygulamaya geçilmesi ve Rapor hazırlanması.

SIFIR ATIK ŞEHİRLER

Sıfır Atık Şehir hedefine ulaşmak için belediyelerin uygulaması gereken 5 temel ilke dikkat çekiyor: Davranış değişikliği ve sürdürülebilir tüketim. Üretici ve tüketici sorumluluğu. Belediye katı atıklarının yüzde 100 geri dönüşümü. Sıfır depolama ve yakma. Atıklardan yüzde 100 kaynak geri kazanımı.

HANGİ KURUM NE YAPIYOR?

Sıfır Atık konusunda farkındalık oluşturma ve kurumların bu alandaki çalışmalarıyla ilgili araştırma yapmak üzere bilgi talebinde bulunduğumuz Bursa’daki belediyelerden Büyükşehir, Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer ve İnegöl çalışmaları hakkında bilgi paylaşımında bulundu.

SİVİL HAREKET YOK

Resmi kayıtlara Bursa’da ‘Çevre Doğal Hayat Hayvanları Koruma’ başlığı altında kategorize edilen 116 dernek bulunuyor. Bunların büyük çoğunluğu, hayvanları koruma faaliyetinde bulunuyor. İklim değişikliğinin bu denli gündem olduğu ve Sıfır Atık konusunun da yaklaşık 5 yıldır konuşulduğu ülkemizde bu alanda ne yazık ki çalışmalarıyla öne çıkan bir sivil örgütlenme bulunmuyor. Sivil toplum yapılarının bu konuda çalışmalarda genelde kamudan öncülük bekleme pozisyonunda kaldığı görünüyor. Bursa’da iklim değişikliği ve sıfır atık konularında çalışacak sivil yapılanma eksikliği hissediliyor.

***

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden ‘Sıfır Atık Belgesi’ alan Büyükşehir Belediyesi, hizmet binasında 2019 yılı başından bugüne kadar 24 ton kâğıdın geri dönüşümü sağladı ve böylelikle 409 ağaç kesilmekten kurtuldu. Sıfır atık ile yine belediye binasından 18 ton plastiğin dönüşümü ile 46 bin litre petrol kazanımı sağlandı. Proje kapsamında 6 ton camın geri dönüşümüyle 7,5 ton hammadde kazanımı, 6 ton metalin geri dönüşümü ile 7,2 ton hammadde kazanımı ve 205 bin kilovatsaat enerji tasarrufu sağlandı.

EĞİTİM HAMLESİ

Büyükşehir Belediyesi Yeni Hizmet Binası’nın yanı sıra Sosyal Hizmetler Dairesi Başkanlığı, Hayvanat Bahçesi ve Altınova ek Hizmet Binasına da Sıfır Atık Belgesi alınırken, bu konudaki eğitim çalışmalarına hız verildi. Büyükşehir Belediyesi sıfır atık yönetim sisteminin tüm Bursa’ya yaygınlaştırılması için hane ve sitelerde de sıfır atık gönüllüleri hareketi başlattı. Bu kapsamda ilk olarak nüfusu 250 bin üzeri olan Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer ve İnegöl’de hane sayısı 300’ün üzerinde olan yaklaşık 50 siteye sıfır atık belgesi alınması için Büyükşehir koordinasyonunda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, İnegöl İlçe Belediyeleri ve Bursa Kent Konseyi ile toplantılar yapıldı. Bu toplantılar doğrultusunda sitelere konuyla ilgili bilinçlendirme faaliyetleri için görev alacak Bursa Kent Konseyi Sıfır Atık Çalışma Grubu gönüllülerinden 20 kişiye eğitimler verildi. Gönüllüler bu eğitimlerden sonra belirlenen yaklaşık 60 bin site sakinine konuya ilişkin bilinçlendirme faaliyetlerinde bulunup eğitimler verecek. Bunun yanında 100 BUSMEK personeli ve 15 bin öğrenciye de sıfır atık eğitimleri verildi.

***

OSMANGAZİ BELEDİYESİ

Belediye, 1997 yılından bu yana ikili toplama sistemini uyguluyor. Belediyede Sıfır atık yönetmeliği kapsamında Çevre Yönetim Birimi kuruldu. Sıfır atık sistemini kuran ve belgesini alan Belediye, çevre yönetimi yeterlik belgesi de alındı. Ayrıca belediyeye ait tüm hizmet binalarına sıfır atık belgesi alındı.

Osmangazi Belediyesi, Atık Getirme Merkezi Tebliğine göre Bursa’nın ilk 1’inci Sınıf Atık Getirme Merkezi kurdu ve bakanlıktan onay aldı. Belediye, 2016 yılında ilk mobil atık getirme aracını; 2020 yılında ise ikinci mobil atık getirme aracını hizmete aldı. Belediye, 2020 yılında atık ilaç toplama hizmetini ilaç satış noktalarına yerleştirdiğimiz konteynerler, atık getirme merkezi ve mobil atık getirme araçları vasıtasıyla başlattı. Belediye, Osmangazi sınırlarındaki 300 konut ve üzeri sitelere sıfır atık uygulaması hakkında yazı yazarak ve yüz yüze bilgilendirme çalışması yapıp sıfır atık belgesi aldırdı. Sıfır atık projesi kapsamında farkındalığı arttırmak vatandaşların proje hakkında bilgi sahibi olabilmeleri sağlamak için konut ve okullarda eğitim çalışmaları düzenleyen belediye, 2020 yılında ortaya çıkan salgın nedeniyle konutlarda ve okullarda eğitimlere ara verdi. Belediye bugün, ambalaj atıklarını ayrı toplama çalışmalarında 13 araç 33 personel ile hizmet veriyor.

E-ATIKTA İKİNCİ

Osmangazi Belediyesi, AGİD’in 2020 yılında Türkiye genelinde 72 belediyenin çalışmalarının değerlendirildiği ‘E-Atıklarda Fark Yaratan Belediyeler’ araştırmasında atık elektrikli ve elektronik eşya kategorisinde ikinci oldu.

ATIK RAKAMLARI

Osmangazi Belediyesi, 2009’dan bu yana ilçe sınırları içinde 103 bin 47 ton ambalaj atığı, 640 bin 605 litre atık bitkisel yağ, 4 bin 280 kilogram floresan atığı, 77 bin 242 kilogram atık pik, 138 bin 48 kilogram elektronik atık, bin 522 yon kullanılmış giyişi atığı, 296 kilogram atık ilaç, 4 bin 640 kilogram ömrünü tamamlamış lastik topladı. Belediye, toplanan giysi atıklarından kullanılabilir durumda olanları, Sevgi Mağazası aracılığıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırdı.

***

YILDIRIM BELEDİYESİ

Yıldırım Belediyesi, 1’inci Sınıf Atık Getirme Merkezi kurdu ve bakanlıktan onay aldı. Sıfır Atık belgesi de bulunan Belediye, bin 860 metrekarelik alana sahip tesiste 14 grupta atık biriktiriyor.

Belediye, ilçede atık yönetimini ambalaj, cam, elektronik atık, pil, atık ilaç, tekstil atıkları, ömrünü tamamlamış lastikler ve bitkisel atık yağların toplanmasıyla sağlıyor. Ambalaj atıkları belediyeye ait araç ve personellerle toplanıyor ve ihale usulü satışı lisanslı firmalara yapılıyor. Hanelere poşet, site, okul ve kurumlara konyetner-kafes-bring center veren belediye, kapıdan toplama ve atık getirme merkezleri aracılığı ile atık alımı yapıyor. Yıldırım’da ambalaj cam, bitkisel atık yağ, tekstil atıkları ve ÖTL lisanslı firmalar aracılığı ile toplanıyor. Belediye, cam ve tekstil için cadde, sokak ve site bahçelerine kumbara, yağ için ise okul, muhtarlık ve sitelere bidon temin ediyor.

Elektronik atık, Atık pil, Atık floresan ve Atık İlaçlar belediye tarafından toplanarak lisanslı firmaya gönderiliyor. Bu atıklar için okul, site ve kurumlara kutu veriliyor. Kapıdan toplama ve atık getirme merkezleri aracılığı ile de atık alımı yapılıyor.

Yıldırım genelinde belediye tarafından yerleştirilen 209 adet kafes-konteynır-Bring Center bulunuyor. İlçedeki kumbara sayısı 226. Atık yağ toplama bidonu sayısı ise 178. İlçe genelinde 51 adet e-atık, 48 adet atık floresan, 359 adet atık pil, 44 adet atık ilaç kutusu bulunuyor.

ÖĞRENCİLERE SIFIR ATIK EĞİTİMİ

Yıldırım belediyesi ilçe genelinde tüm okullarda her yıl sıfır atık ve çevre eğitimleri düzenliyor. Yıldırım’da 2016’da 46 okulda 6 bin 288, 2017’de 50 okulda 6 bin 960, 2018’de 97 okulda 9 bin 906, 2019’da 142 okulda 18 bin 750 öğrenciye eğitim verildi. 2020 yılında salgın nedeniyle düzenlenemeyen eğitimler 2021 yılında 165 okulun tamamında sürdürülüyor.

Belediye, 2017 yılında bu yana ilçe genelinde 83 bin 894 ton ambalaj atığı, 99 bin 554 litre bitkisel atık yağ, 4 bin 688 ton atık cam, 25 bin 686 kilogram atık pil, 27 bin 63 kilogram elektronik atık, 5 bin 977 adet ömrünü tamamlamış lastik topladı.

BİRİNCİLİK ÖDÜLÜ

Belediye, 2019 yılında ‘Küçük ev aletleri’ kategorisi elektronik atık toplamada ülke genelinde 1’incilik ödülüne layık görüldü. ‘Elektronik Dönüşüm’ kampanyası kapsamında elektronik atıklar karşılığında vatandaşlara tasarruflu led ampul veren belediye, ‘Atık yağlarımız suya dönüşüyor’ kampanyası kapsamında da 1 litre atık yağ veren vatandaşa 5 litre su hediye ediyor. 

***

NİLÜFER BELEDİYESİ

Nilüfer Belediyesi, sıfır atık çalışmaları kapsamında bu yıl Ocak ayında 1’inci Sınıf Atık Getirme Merkezi’ni kurdu.  Merkezde 14 ayrı türde atık toplayan belediye, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan ‘Sıfır Atık Belgesi’ aldı.

Merkezde kâğıtlar, plastikler, metaller, camlar, ahşaplar, tekstiller, kurşunlu piller, diğer piller ve akümülatörler, flüoresan lambalar ve diğer cıva içeren lambalar, elektrikli ve elektronik ekipmanlar, ilaçlar, yağlar, ömrünü tamamlamış lastikler ve evlerden kaynaklı tehlikeli atıklar toplanıyor. Ve bu atıklar lisansı bulunan firmalara sevk edilerek geri dönüşümü sağlanıyor. Diğer atıklar da, mevzuata uygun bertaraf edilmesi için ilgili tesislere yönlendirilecek. Vatandaşlar, evlerinde ayrıştırdıkları atıkları, merkeze kendileri getirerek teslim edebiliyor.

ATIK İLAÇTA İŞ BİRLİĞİ

Nilüfer Belediyesi, Bursa Eczacılar Odası ile iş birliği yaparak 43 eczanede atık ilaç toplama noktaları oluşturdu.  Vatandaşlar evlerinde kullanmadıkları veya son kullanma tarihi geçmiş ilaç atıklarını bu eczanelere götürerek sıfır atık projesine katkıda bulunuyorlar. Vatandaşlar ayrıca ilaç atıklarını Nilüfer Belediyesi Alaaddinbey ek hizmet birimlerinin olduğu yerleşkedeki Atık Getirme Merkezi’ne de bırakabiliyor.  

SIFIR ATIK BELGESİ

Belediye, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ülke genelinde başlattığı ‘Sıfır Atık’ projesi kapsamında 20 Ocak 2021 tarihinde  ‘Sıfır Atık Belgesi’ni de aldı. Nilüfer Belediyesi’ne Sıfır Atık Belgesi,  atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya minimize edilmesi, yeniden kullanıma öncelik verilmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrı ve etkin toplama sisteminin kurulması ve geri kazanımının sağlanmasını kapsayan sorumlulukları başarı ile yerine getirmesi nedeniyle verildi. Nilüfer Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü tarafından yürütülen sıfır atık projesi kapsamında belediyenin 54 hizmet binasına sıfır atık belgesi alındı.  Bu kapsamda hizmet binalarına yerleştirilen atık kutuları ile atıklar ayrı olarak toplanıyor ve Bakanlığın atık bilgi sistemine veri girişleri sağlanıyor.

***

İNEGÖL BELEDİYESİ

İnegöl Belediyesi, hizmet binaları ve ilçe için Genel Sıfır Atık belgesi aldı. 1’inci Sınıf Atık Getirme Merkezi kuran ve bakanlıktan onay alan belediye, bin metrekarelik alana kurulu tesiste 14 atık grubunu biriktiriyor.

İnegöl’de atıklar, ikili sisteme göre çöpler ve geri dönüşümler ayrı şekilde toplanıyor. İlçede evsel atıkları toplamak üzere bu yıl konteynır sistemine geçildi ve hane sayısına göre her evin önüne 120, 240 ve sitelere 770 litre plastik çöp konteyneri yerleştirildi.

Tüm hanelere geri dönüşüm kutusu vermeyi hedefleyen belediye, 21 merkez mahallenin 10’unda her haneye geri dönüşüm kutusu dağıttı. Diğer mahallelerde dağıtım çalışmaları sürüyor. Bu uygulamayla geri dönüşüm toplama miktarında yüzde 100 artış gözlendi. İnegöl’de evsel çöp toplama ve Geri dönüşüm Atıkları toplama hizmetleri belediye personeli tarafından yapılıyor. Belediye, ilçede ana caddeler üzerindeki marketlerin önünde 400 adet geri dönüşüm konteynırı yerleştirdi. 10 farklı mahalleye de toplam 36 bin 529 geri dönüşüm kutusu verildi. Proje tamamlandığında İnegöllülere belediye, 90 bin geri dönüşüm kutusu vermiş olacak.

Belediye, Bireysel Çöp Konteyneri Uygulaması kapsamında vatandaşlara 6 bin 222 adet 120 Litrelik, bin 365 adet 240 litrelik ve 505 adet 770 litrelik evsel çöp konteynırı teslim etti. Proje tamamlandığında toplam 27 bin 500 konteynır teslim edilmiş olacak. Belediye, bu yıl 10 mahallede (Mesudiye, Fatih, Yeni Mahalle, Esentepe, Yunusemre, Ertuğrulgazi, Turgutalp, Süleymaniye, Osmaniye, Burhaniye) 11 bin96 haneye yönelik Geri dönüşüm ve Sıfır Atık üzerine bilinçlendirme eğitimi verdi.

ATIK YAĞ KAMPANYASI

Belediye, Atık Yağların Toplanması ile ilgili çalışmalarını, vatandaşları daha çok teşvik etmesi amacıyla ödüllü kampanya haline getirdi ve bu kapsamda toplanan atık yağ miktarına göre vatandaşlara çeşitli ödüller veriliyor. İnegöl genelinde alınacak atık yağlara karşılık vatandaşlara temizlik bezi, saklama kabı, baharatlık, yemek ve servis tabağı gibi ödüller takdim ediliyor.