Elinizi Taşın Altına Koyun

Haber: N. Nuri Yavuz

• Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) hakkında bilgi verir misiniz?

TKDK; 5648 sayılı ‘Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’ ile 18 Mayıs 2007 tarihinde Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu olarak kuruldu. Kurumumuz; ulusal kalkınma plan, program ve stratejilerinde öngörülen ilke ve hedefler çerçevesinde, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan kaynakları da kapsayacak şekilde, kırsal kalkınma programlarının uygulanmasına yönelik faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla kuruldu. Katılım Öncesi Yardım Aracı (İngilizce: Instrument for Pre-accession Assistance - IPA) Avrupa Birliği'nin (AB) aday ve potansiyel aday ülkelere sağladığı mali yardımları, 2007 yılı itibarıyla tek çatı altında topladığı finansal yardım programıdır.  IPA programı 5 bileşenden oluşur ve Kurumumuz bu 5 bileşenden biri olan Katılım Öncesi Yardım Araçlarından Kırsal Kalkınma (İngilizce: Instrument for Pre-accession Assistance Rural Development – IPARD) programını uygulamaktadır. Programın Toplam bütçesinin yüzde 75’lik kısmı Avrupa Komisyonu’ndan, Yüzde 25’lik kısmı Türkiye Cumhuriyetinin Ulusal Bütçesi’nden karşılanıyor.  

2012 yılı sonuna kadar 20 ilde devam eden uygulamalar, Avrupa Komisyonu’nun 25 Temmuz 2013 tarihli yetki devri kararı ile 42 ile yaygınlaştırıldı. 2012 yılında kurumumuzun 42 ile genişleme sürecinde; ilimiz Bursa’da dâhil edildi. 2013 yılından günümüze kadar Bursa’da desteklemelere devam ediyoruz. 2011 yılında başlayan IPARD I dönemini 2016 yılının ikinci çeyreğine kadar sürdürdük. 2016 yılından itibaren devam eden IPARD II programımızı bu yılın ikinci yarısına kadar devam ettiriyoruz. 16 Mart 2022 tarihi itibariyle Avrupa Komisyonu tarafından kabul edilen IPARD III önümüzde ki yeni dönem uygulanacak. Önümüzdeki IPARD III dönemi ile birlik 555 Milyon Euro bütçemizi 2028 yılının sonuna kadar ilgili sektörlerde yatırımcılarımıza tahsis edilecek. Kurumumuz Kırsal alanların ve Kırsal nüfusun kalkındırılması için çalışmalarına hız kaybetmeden devam edecek.

• TKDK’nın kadro yapısı hakkında bilgi paylaşır mısınız?

TKDK, 5648 Sayılı Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Hizmetleri Hakkında Kanun ve TKDK Teşkilatı Hakkında Kararname’nin (4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi – Otuz beşinci Bölüm) belirttiği sınırlar ve kurallar içerisinde Personel Rejimi uyguluyor. Kurumumuzun özellikle diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarına göre daha sonra kurulması nedeniyle Çalışan Yaş Ortalaması daha gençtir. Kurumumuzun Üst Yönetimi olarak 1 Başkan, 3 Genel Koordinatör (Proje Hizmetleri, Finansman, Personel ve Destek Hizmetler), 1 İç Denetim Koordinatörlüğü, 1 Hukuk Müşavirliği, Genel Koordinatörlere Bağlı 7 Merkez Koordinatörü ve 42 İl’in Koordinatörü yer alıyor. Yönetim kadrolarının dışında, Türkiye’de Merkez ve Taşra (il koordinatörlüklerinde) görev yapan bin 289 Uzman, 57 İdari Uzman, 245 Destek Personeli, 168 Büro Personeli, 176 Güvenlik Görevlisi, 119 Şoför ve 151 Temizlik Kat görevlisi olmak üzere 2259 personel görev yapıyor. Ayrıca Bursa İl Koordinatörlüğünde 1 Koordinatör, 4 Birim Amiri, 35 Uzman, 7 Destek Görevlisi, 14 Büro Personeli, 1 Güvenlik, 1 Temizlik Kat Görevlisi ve 4 Şoför olarak görev yapıyoruz.

• Bursa’da bugüne kadar kaç projeye finansman desteği sağlandı? Toplam hibe miktarı nedir?

Bursa’da TKDK tarafından bugüne kadar toplam 399 projeye 339,60 Milyon lira hibe sağlandı. Bu hibenin 203,40 Milyon lirası ödendi, 136,20 Milyon lirasını ödeyeceğiz. Bu hibeler sayesinde 744 Milyon liralık yatırım yapıldı. Bu yatırımlarla Bursa’ya şu tesisler kazandırıldı:

• 36 süt üretim hayvancılık tesisi
• 27 besi hayvancılık çiftliği
• 29 kanatlı et hayvancılık üretim tesisi
• 1 yumurta tavukçuluğu hayvancılık çiftliği
• 7 süt işleme tesisi
• 6 süt toplama merkezi
• 6 kırmızı et işleme tesisi
• 1 kanatlı et işleme tesisi
• 2 su ürünleri işleme tesisi
• 44 meyve-sebze işleme soğuk hava deposu
• 105 bitkisel üretim, işleme ve pazarlama projesi
• 70 arıcılık projesi
• 20 zanaatkârlık ve katma değerli ürünler projesi
• 13 kırsal turizm tesisi
• 1 su ürünleri üretim tesisi
• 21 makine parkı
• 10 yenilenebilir enerji tesisi

• Proje sayısı ve finansman açısından Bursa, diğer illere göre hangi sırada yer alıyor?

IPARD II dönemi (2016-günümüz) 5 yıllık dönem kapsamında 42 il içerisinde Bursa;  ‘Sözleşmeye Bağlanan Yatırım Miktarı’nda 537,4 Milyon lirayla 7’nci, ‘Sözleşmeye Bağlanan Hibe Tutarı’nda 248,8 Milyon lirayla 7’inci, ‘Ödeme Tutarı’ olarak 121,5 Milyon lirayla 15’inci sırada yer alıyor.

Özellikle Çağrı bazlı olarak bazı yıllarda Bursa İl Koordinatörlüğü olarak büyük başarılar gösterdik. 2021 yılında ‘Başvuru Kabulü’ gerçekleşen ‘10’uncu Çağrı İlanı’ kapsamında başvuruya esas hem Yatırım Tutarı hem de Hibe Tutarı üzerinden Türkiye 2’ncisi olduk. Genel olarak üretici örgütlerine verilen destek miktarları konusunda en başarılı il unvanını koruyoruz. 2021 Yılı içerisinde Bursa İl Koordinatörlüğü olarak; 95 yeni Proje ile sözleşme imzaladık. 85 Milyon TL hibe ödemesi gerçekleştirdik.

• Destek sağlanacak projeler nasıl belirleniyor?

TKDK olarak IPARD I Döneminde 15 Çağrı İlanı ve IPARD II Döneminde 12 Çağrı İlanı olmak üzere toplamda bu zamana kadar 27 kez Çağrı ilanına çıkmış bulunuyoruz. Bu çağrı ilanları dönemlerinde sisteme uygun şekilde proje dosyalarını tamamlayan, bu dosyalar ve ilgili proje evraklarını imzalı ve sıralı şekilde dizilmiş halde kuruma sunun ‘Uygun Başvuru Sahipleri’, ilgili Çağrı ve Tedbirde Kurumumuzun belirlediği ‘Sıralama Kriterlerine’ göre yüksek puanlı başvuru sahiplerinin öncül sıra olacak şekilde inceleme ve kontrol işlemleri başlıyor. İnceleme ve varsa eksik evrak süreci tamamlanan proje başvuruları, sözleşme öncesi son kez yatırım adresinde yerinde kontrol işlemleri ile kontrol ediliyor. Uygun bulunan proje başvuruları TKDK Merkez tarafından gruplar halinde yayınlanan ‘Sözleşmeye Hak Kazanan Proje Başvurular’ listesinde açıklanıyor. Bu ilanın akabinde, başvuru sahibi il koordinatörlüğünde sözleşmesini imzalayabiliyor.

• Hangi başlıklardaki projelere destek veriliyor?

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu olarak 5 ana tedbir ve 16 alt tedbirde destek veriyoruz. Bu tedbirler:

1. Tarımsal İşletmelerin Fiziki Varlıklarına Yönelik Yatırımlar (101)

• Süt Hayvancılığı
• Besi Hayvancılığı
• Kanatlı Eti Hayvancılığı
• Yumurta Hayvancılığı

2. Tarım ve Balıkçılık Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması ile İlgili Fiziki Varlıklara Yönelik Yatırımlar (103)

• Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
• Kırmızı Et Ürünlerinin İşlenmesi, Kesimhane ve Parçalama Tesisleri
• Beyaz Et Ürünlerinin İşlenmesi, Kesimhane ve Parçalama Tesisleri
• Su Ürünleri İşleme ve Buzhane Tesisleri
• Meyve-Sebze Ürünlerinin İşlenmesi, Paketlenmesi ve Soğuk Hava Depoları

3. Tarım-Çevre İklim ve Organik Tarım Tedbiri (201)
4. LEADER Yaklaşımı Yerel Kalkınma Stratejilerinin Uygulanması (202)
5. Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve İş Geliştirme (302)

• Bitkisel Üretim (Tıbbi Aromatik, Mantar, Süs Bitkisi, Fide-Fidan)
• Arıcılık ve Arı Ürünlerinin İşlenmesi
• Zanaatkârlık ve Katma Değerli Ürünler
• Kırsal Turizm
• Su Ürünleri Yetiştiriciliği
• Makine Parkları (Sadece Üretici Örgütlerine)
• Yenilenebilir Enerji

• Proje yazım ve başvuru sürecinden bahseder misiniz?

IPARD desteklerinden faydalanmak isteyen yatırımcıların, destek almak istedikleri yatırım konusu ile alakalı Tedbirin Başvuru Çağrı ilanı dönemini takip etmesi gerekli. Başvuru çağrı ilanı duyurulduğu tarihten itibaren Kurumumuza sunulmak üzere bir başvuru paketi hazırlaması gerekiyor.  Bu başvuru paketi içerisinde şunlar yer almalı:

• Başvuru Sahibi tarafından çevrimiçi sistemimizde yar alan başvuru formu,
• İlgili alanda talep ettiğimiz resmi evraklar,
• Projesinin ayrıntılı anlattığı internet sitemizde boş hali Word dosyası şeklinde matbu hazır olan iş planı,
• Makine ve inşaat işlerinin teknik rakam ve kapasitelerinin belirtildiği internet sitemizde boş hali Excel dosyası şeklinde matbu hazır olan teknik proje,
• Proje içerisinde destek talep ettiği Yapı İşleri, Makine-Ekipmanlar, Genel Hizmetler (Mühendislik ve Danışmanlık Faaliyetleri) ve Görünürlük Harcamalarına ait Teklif Dosyaları

Başvuru paketi evrakları haricinde ayrı bir klasör içerisinde projesine ait resmi onaylı çizimler (Mimari, Statik, Elektrik Tesisat, Sıhhi Tesisat, Makine Oturum Yerleşim Planı vb.) hazırlanması gerekiyor.

Yukarıda belirtilen evrak ve dosyaların son başvuru tarihine kadar öncelikle ilgili olanları online sistem içerisine yüklenmeli ve sisteme yüklenen formların imza ve kaşeli çıktıları ile birlikte dosyalanıp Kurumumuza fiziki şekilde sunulması gerekiyor.

• TKDK proje yazma/hazırlama sürecine destek oluyor mu?

Kurum olarak yardım masamızda online mesaj, mail yoluyla, bilgi hattımız üzerinden mesai saatleri içerisinde telefona kanalıyla veya il koordinatörlüğü binamızda yüz yüze tüm soru ve sorunlara yardımcı olmaktayız. Ayrıca kurumumuzun merkezde ilgili birimler tarafından hazırlanmış bütün evrak ve dosyaların açıklandığı rehberler ve yardımcı dokümanlar www.tkdk.gov.tr internet sitemizde mevcut. Başvuru sahipleri için rehber olacak başvuru ve ödeme aşamalarını anlatan ayrıntılı animasyon filmlerimizde internet sitemizde yer alıyor. Kurumumuzun herhangi bir başvuru sahibi için özel olarak proje yazımı ve danışmanlık hizmeti gibi bir desteği kesinlikle söz konusu değildir.

• Bürokratik işlem yükü yoğun diyebilir miyiz?

Kurumumuza sunulacak proje başvuruları ile ilgili TKDK olarak bizim ekstra bir bürokratik yoğunluğumuz yok. Mümkün olduğunca vatandaşlarımız için projelere ait prosedürleri yalınlaştırıp, kendileri için kolaylaştırıyoruz. Takdir edersiniz ki verdiğimiz destek üst limitleri ilgili başvuru alanlarında Türkiye’de Kamu Kurumları tarafından verilen miktar olarak en büyük proje bazlı mali destekler olduğu için, başvuru kabullerinde projeye ait resmi izin ve ilgili belgeler, yatırımcıya ait projenin sürdürülebilirliğini riske atmamasını sağlayacak başvuru sahibinin sunması gereken finansman kaynaklarına ait belgeler gibi evrak ve dokümantasyon taleplerimiz var. Proje ile ilgili sunulması gereken evrakların diğer kurum ve kuruluşların yaşadığı yoğunluklar olabiliyor. Bu yüzden proje başvurusu gerçekleştirmeyi düşünen potansiyel başvuru sahibi olacak bütün vatandaşlarımıza yönelik tavsiyemiz, projeleri ile ilgili resmi işlemleri (örneğin inşaat ruhsat izni alınması gibi) proje başvurusunda önce halletmeleri, kendi yaşayacakları süreçler ilgili faydalı olur. Özellikle Bursa’mızın Büyükşehir olması, ilimizin coğrafi koşulları (Dağlık sit alanlar, koruna ovalar, göl kenarları, tarihi sit bölgeler, Zeytinlikler gibi), konumundan dolayı rantın yüksek olması gibi çok sayıda faktör nedeniyle inşaat ruhsat izinleri uzun bir süreç alıyor. Vatandaşlarımızın bunun bilincinde hareket etmeleri gerekiyor.

• Başından sonuna bir projenin kabulü ve sonuçlanması ne kadar sürüyor?

TKDK proje başvuruları ve sonuçlanması ile ilgili süreç genel olarak 4 aşamadan oluşuyor:

1. Başvuru paketi ile kurumumuza müracaat edilir.
2. Başvuru paketi yapılan incelemeler neticesinde uygun görülürse sözleşme imzalanır.
3. Sözleşmeye uygun olarak yatırım gerçekleştirilir
4. Sözleşmeye uygunluk sağlanmışsa faydalanıcının hesabına ilgili tutar aktarılır.

Başvuru dönemi; yaklaşık 2 ay sürüyor. (Başvuru Sahibinin Projeyi hazırlaması ve başvurması)

Sözleşme Dönemi; 2-5 ay arasında değişiyor. (Başvuru Sahibinin Sıralama Kriterlerinde ki puan, o dönem proje yoğunluğu ve dosyasının hazır olması eksik evrak olmamasına göre değişir) 

Uygulama Dönemi; en az 2 ay en fazla 12 ay kadar değişebilir. (Projenin içeriği, inşaat işleri ve mevsimsel koşullar)

Ödeme Dönemi; ortalama 1-3 ay içerisinde tamamlanır. (Başvuru sahibinin ödeme evraklarını sunmasına göre değişmektedir.)

Belirtilen süreler tahmini ve ortalama beklenti sürelerdir, her proje için içeriği ve başvuru sahibinin durumuna göre değişim gösterebilir.

• Projelerde kadınlara yönelik pozitif bir ayrıcalık var mı?

TKDK olarak 101 tedbiri (Hayvancılık projeleri) ve 302 Kırsalda İş Geliştirme tedbirlerinde Gerçek Kişiler için kadın başvuru sahipleri ve Tüzel Kişilerde Kadın Yetkili projelerde ‘Sıralama Kriterlerinde’ ek puan sağlıyoruz. Bu sayede kadın başvuru sahiplerinin projelerinin hayata geçmesi konusunda daha avantaj sağlanıyor. Bu avantajın sonucunda ülke genelinde sadece kadın başvuru sahibi olan 4 bin 742 adet proje hayata geçti. Bursa’da ise bugüne kadar hayata geçen 103 projemizin yatırımcısı kadınlar oldu.

• TKDK ile şehrin diğer kurumları arasındaki iletişim ve etkileşim hakkında değerlendirmede bulunur musunuz?

İl Koordinatörlüğü olarak vatandaşlarımızın ve şehrimizin desteklerimizden daha çok yararlanması adına tüm ilgili kurum ve kuruluşlar ile iletişimimizi kuvvetli tutmaya çalışıyoruz. Desteklediğimiz sektörlerin paydaşı olan üretici örgütleri, akademik temsilciler (Üniversiteler ve Odalar), yerel yönetimler ve alakalı tüm kamu kurumlarının temsilcilerine düzenli olarak ziyaret ve etkinlikler ile bilgilendirmelerimizi gerçekleştiriyoruz. Vatandaşlarımızın yaşadığı sorunları sahadan gözlemleyip etkin raporlama yoluyla ilgili muhataplara aktarmakta ve reel çözüm önerilerimizi paylaşıyoruz.

• Geçen haftalarda düzenlenen ‘Bursa Tarımı Konuşuyor’ panelinde konuşmacı idiniz. Sizce o panel ne derece etkili oldu? Sizin için faydalı oldu mu?

Öncelikle bu programın hayata geçmesinde emeği geçen başta Büyükşehir Belediye Başkanımız Sayın Alinur Aktaş ve diğer Büyükşehir Belediyesi’nin yetkilileri, programda söz alan temsilcilere, emek harcayan aktif görevli arkadaşlara ve katılım gösteren vatandaşlarımıza teşekkür ederim. Bursa tarım sektörünün sorunlarının tespit ve çözüm önerilerinin paylaşılması takibinde uygulanması sonucunda tarım sektörünün gelişimi için bu ve benzeri programların artmasını temenni ediyorum.  Bursa’nın tarım sektöründe yaşanan veya yaşanabilecek olumsuzluklara karşı sektörün paydaşlarının daha fazla diyaloğa ihtiyacı olduğu kanısındayım. Burada da bizim tarım sektörü bürokratlarına daha fazla iş düşüyor.

• Bursa’nın tarım kenti kimliğine ilişkin kişisel gözlem ve tespitlerinizi paylaşır mısınız?

Şehrimizin demografik ve coğrafi şartlarına bakacak olursak, Tarım sektörünün önemini anlatmak için çok daha fazla çaba göstermemiz gerekecektir. Öncelikle genel olarak Bursa’nın tarımsal verilerini incelemek gerekir. Bursa’da 369 bin 727,86 hektar tarım alanı, 486 bin 304,00 hektar orman alanı, 23 bin 236,52 hektar çayır ve mera alanı, 55 bin 197,90 hektar su yüzeyi ve 154 bin 171,72 hektar da meskûn mahal ile sanayi alanı bulunuyor. 1 milyon 88 bin 638,00 hektar içinde tarım alanının oranı yüzde 34’tür. Söz konusu tarım alanının ise 142 bin 414,10 hektarı tarla, 47 bin 831,10 hektarı meyve, 38 bin 536,60 hektarı sebze alanıdır. Bu alanlarda,  2 milyon 661 bin 407 ton tarla bitkisi üretimi, 2 milyon 199 bin 431 ton sebze, 836 bin 158 ton da meyve üretimi gerçekleştiriliyor.

Bursa, tarla bitkilerinin üretiminde Türkiye’nin ortalamasının üstünde ve büyük potansiyele sahip bir nokta bulunuyor. Ayrıca sebze ve meyve üretiminde Türkiye’nin en önde gelen şehirleri arasında yer alan Bursa’mız bu konuda gün geçtikçe üretim kapasitelerini artırıyor. Tarım sektörünün diğer ana başlığı olan Hayvancılıkta 2021 yılı verilerine göre Bursa; 265 bin 312 büyükbaş hayvan sayısı ile 22’nci, 590 bin 90 küçükbaş hayvan sayısı ile 34’üncü sırada bulunuyor. 

Bursa, 14 milyon 594 bin 465 tavuk sayısı ile Türkiye’de 9’uncu sırada yer alıyor. Rakamlarda belirtiği üzere hayvancılık açısından ülkemizde en üst şehirlerden birisi olmasak da ortalamanın çok üstünde hayvancılık faaliyetleri gerçekleştiriliyor. İlimizde genel itibariyle dağ ilçeleri, Mustafakemalpaşa ve Karacabey bölgelerinde süt hayvancılığı; Yenişehir ve İnegöl’de besi hayvancılığı gelişmiştir. Arıcılık sektöründe ise ilimizde kayıtlı kovan sayısı 88 bin 257 tane olup bu alanda ülke genelinde 26’ncı sırada yer alıyoruz. Bu alanda da Türkiye ortalaması yakın bir sayıda faaliyet sürüyor.

Bursa’da tarım sektörü; 7,6 Milyar liralık Bitkisel Üretim, 3 Milyar liralık Canlı Hayvan ve yaklaşık 770 Milyon lira Hayvansal Ürün ile 11,5 Milyar liralık büyüklüğe sahip bulunuyor.

Tarımsal Üretim Değeri açısından ülke sıralamasında 11’inci olan şehrimiz, ihracat ve ülkenin yoğun nüfus bölgesine yönelik tarıma dayalı sanayinin gelişmesiyle tarım sektörünün üretim ve istihdamı gün geçtikçe artıyor. Ayrıca ilimizin arazilerin kullanım oranı, ÇKS ve HKS kaydı olan üretici sayısı, kırsal nüfusa ait imkânlar gibi parametreler ölçeğinde ‘Tarımsal Kent Kimliğini’nin koruması büyük önem arz ediyor. Kurumumuzun kuruluş amaçlarının temelini oluşturan Kırsal Bölgeleri ve Kırsal Nüfusu kalkındırma temel hedefi doğrultusunda ilimizin tarımsal kent kimliğine katkı sunmayı devam ediyoruz. Bu hususta sorumluluğu bulunan tüm kamu kurum temsilcilerini, yerel yönetimleri, üretici örgütlerinin temsilcilerini, akademik çevreleri, meslek örgütleri ve odaları elini taşın altına koyup sorumluluklarını bir kat daha artırmaya davet ediyoruz.

• Bilal Tunç kimdir?

1 Kasım 1981 Bingöl’de doğdum. Orta öğrenimimi Tarım Lisesinde, Lisans Eğitimimi 2004 yılında Fırat Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümünde tamamladım. Kamu ve iş hayatıma ilk defa 2001 yılında Tarım Teknisyeni olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nda göreve başladım. 2005 ve 2007 yılları arasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda Planlama Mühendisi olarak görevime devam ettim. 2007-2011 yılları arasında Sağlık Bakanlığı’nda Kontrol Mühendisi olarak görev aldım. 15 Eylül 2011 tarihinde Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu’nda ilk göreve başlayan kadrolar içerisinde Yerinde Kontrol Uzmanı olarak görevime Ankara’da başladım. 6 Kasım 2020 tarihinde Vekil olarak ve 18 Ocak 2021 tarihinde Asaleten atandığım Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Bursa İl Koordinatörlüğü görevimi devam etmekteyim. Evliyim; büyük olanı kız ve küçük olan erkek olmak üzere 2 evladım var.