Mesleki Eğitimde Yeni Ufuklar

Öncelikle, ‘Sanal Gerçeklik (Virtual Reality/VR), Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality/AR) Karma Gerçeklik XR kavramlarından ne anlıyoruz?’ bunu belirtelim.

Sanal Gerçeklik (Virtual Reality/VR)

VR, bu teknolojilerden en yaygın olarak bilinenidir. Duyularınızı kandırarak farklı bir ortamda veya gerçek dünyadan ayrı bir dünyada olduğunuzu düşünmenize yol açacak kadar sürükleyicidir. Başa takılan ekran (HMD) veya başlık kullanarak konsol veya bilgisayara bağlıyken dokunmatik kontroller yardımıyla nesneleri hareket ettirebileceğiniz veya yönlendirebileceğiniz bilgisayarla oluşturulmuş görüntü ve ses sisteminin benzetimidir.

Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality/AR)

AR, gerçek dünya öğelerinin üzerine dijital bilgileri yerleştirir. Pokémon GO en iyi bilinen örneklerden biridir. Artırılmış gerçeklik, gerçek dünyayı merkez alır ancak onu diğer dijital ayrıntılarla, yeni bir algı tabakası ile katmanlayıp gerçekliğinizi veya çevrenizi destekleyerek oluşturulan benzetim yapısıdır.

Karma Gerçeklik XR/MR, gerçek dünyayı dijital öğelerle bir araya getirir. Karma gerçeklikte gelecek nesil algılama ve görüntüleme teknolojilerini kullanarak hem fiziksel ve sanal öğelerle hem de ortamlarla etkileşimde bulunabilir ve bunları yönlendirebilirsiniz. Karma Gerçeklik, başlığınızı hiç çıkarmadan ellerinizi kullanarak sanal bir ortamla etkileşimde bulunsanız dahi içinde bulunduğunuz dünyayı görmenize ve kendinizi bu dünyanın içine bırakmanıza olanak tanır. Bir ayağınızın (veya elinizin) gerçek dünyada diğerinin ise hayali bir yerde olmasını sağlayan benzetim tekniğidir.

Eğitimden, oyunlardan, filmlere ve tıbba; Sanal Gerçeklik, Artırılmış Gerçeklik ve Karma Gerçeklik teknolojilerinin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.

Eğitim-İSG uygulamaları, Ağır ve Tehlikeli İşlerde İşbaşı eğitimleri, Ekipman bedeli veya sarf malzeme ihtiyacı yüksek olan eğitimlerde (Örneğin Kaynak teknolojisi Uygulamaları) Sağlık-Eğitimde, örneğin cerrahi simülasyonlarda olduğu gibi Film ve TV-Filmlerde ve şovlarda benzersiz deneyimler oluşturmakta Sanal Seyahat-Sanat müzesine veya başka bir gezegene, evinizden yapabileceğiniz sanal gezilerde Profesyonel sporlar-Profesyonel ve amatör sporculara yardımcı olan antrenman programlarında PC Oyunları-Strateji oyunlarına, Eğitici Oyunlar ve rol yapma maceralarına kadar farklı uygulamaları olan oyunlarda ‘Sanal Gerçeklik Teknolojileri’ni Kullanılmaktadır.

Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte birçok alanda özellikle bu bileşenlerden Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik teknolojilerinin mesleki eğitimde kullanımı gittikçe artmaktadır. Eğitimde yeni bir model olan Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik teknolojileri kullanıcılar için öğrenme etkinliğini ve verimliliğini artırmakta ve etkili dijital içeriklerle bu teknolojilerin kullanımının giderek artması beklenmektedir. Ayrıca mesleki eğitim için de etkili olduğu düşünülen bu teknolojilerin kullanımı ile öğrencilerin mesleki becerilerinin yeni nesil öğrenme teknikleriyle geliştirilmesi son derece kolaydır.

Öğrenme süreçlerinde, uygulamalı öğrenmenin teorik öğrenmeden daha etkili, verimli ve öğrenciyi motive edici olması dolayısıyla Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik teknolojileri son yıllarda eğitimde yoğun bir şekilde tercih edilmektedir. Bu teknolojik ortam öğrencilere 2 boyutlu nesneleri 3 boyutlu görebilme ve bu nesneleri çeşitli perspektiflerden inceleme fırsatı tanıyarak yaparak ve yaşayarak öğrenme fırsatı sunmaktadır. 3 boyutlu ortamda görsel nesnelerle çalışmak öğrenci motivasyonunu ve katılımını arttırarak başarıyı etkilemektedir. Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik ortamlarında öğrencilerin öğrenme süreçlerine aktif olarak katılması ile öğrenmenin etkili ve kalıcı olması sağlanmaktadır.

Mesleki eğitim veren okullarının sayısı oldukça fazladır ve uygulamalı ders problemi hemen hemen hepsi için geçerlidir. Altyapıları iyi okullarda bile mevcut atölye ve teknolojiler, zamanla güncelliğini yitirmekte ve güncel ihtiyaçları karşılamamaktadır. Bu sorun büyük oranda kaynak gereksinimi ortaya çıkarmakta ve bu nedenle gerçekçi bir çözüm bulunamamaktadır. Bu sebepler dolayısıyla mesleki eğitim veren kurumlarda mesleki dersler için oluşturulacak etkileşimli Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik içerikleri bu konudaki ihtiyaçları giderecektir

Mesleki Eğitimde Sanal ve Artırılmış Gerçeklik

Mesleki eğitimde uygulamalı eğitim, öğrencinin mesleki becerilerinin gelişmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Uygulamalı eğitimin gereksinimini karşılayacak makine ve teçhizat temini ilgili teknik bölümlerde maddi imkânların zorluğu ve bu zorluğu ortadan kaldırmak için geleneksel ders materyallerine alternatif olarak sunulacak olan Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik ortamları, öğrenciye uygulama ortamının gerçekmiş hissi oluşturarak üç boyutlu modelleme ile öğrenme imkânı sunmaktadır.

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte eğitimde birtakım yenilikler yaşanmaktadır. Son yıllarda öğrenmeyi cazip ve çekici hale getirmek için gerçek hayatla sanal hayatı bir araya getiren Artırılmış Gerçeklik teknolojisi eğitimde kullanılmaya başlanmıştır. Bu konuda yapılan birçok çalışma göstermektedir ki Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik ile oluşturulan uygulamalar katılımcılar üzerinde motive edici etkiye sahiptir. Bu durum özellikle mesleki eğitim için de geçerlidir. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte mesleki eğitim için gereken alet ve makinaların zaman içerisinde güncelliğini yitirmesi, makine ve teçhizatlar sahip olunma ve bakım onarım maliyetlerinin çok yüksek olması dolayısıyla mesleki eğitimde Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik uygulama ortamlarının oluşturulması gerekmektedir.

Artık günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler ve mobil uygulamaların kullanımının giderek artması ile birlikte dijital teknolojilerde değer kazanmıştır. Günümüzde özellikle Mobil uygulamaların yaygınlaşması ile birlikte bu uygulamaların katılımcılara sağladığı avantajlar dolayısıyla mesleki eğitim alanında Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik uygulamaları hızlı bir artış göstermiştir. Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik uygulamalarıyla sınıf içi dersler eğlenceli ve cazip bir hale getirilerek katılımcılara sunulmaktadır. Özellikle mesleki eğitim yapan kurumlarda uygulamaların Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik çalışmaları ile desteklenerek, mesleki becerilerin geliştirilmesi ve katılımcıların daha nitelikli hale getirilmesi gerekmektedir. Mesleki eğitimde katılımcıların arttırılan yeterlilikleri ile istihdam olanaklarının sağlanması kaçınılmazdır.

Bu Konuda Bursa Yerelinde Yapılan Çalışmalar

Sanal ve Artırılmış Gerçeklik, özellikle mesleki eğitimde üzerinde en çok çalışılan konular arasına girmiştir. Bu konuda üniversitelerin yaptığı çeşitli projeler olmakla birlikte, mesleki eğitime yönelik ders materyallerinin hazırlanması hususunda da epey yol alındığı bilinmektedir. Bursa’da mesleki eğitimin öncüsü olan Bursa Ticaret Sanayi Odası Eğitim Vakfı BUTGEM, bu konunun mesleki eğitime uyarlanmasında pilot çalışmalar yapmaktadır.

BTSO Eğitim Vakfı BUTGEM de Sanal Geçeklik teknolojilerinin eğitimde kullanılması amacı ile 3 Farklı Proje tasarımı ve uygulaması gerçekleştirmektedir. Bu projeler kapsamında hazırlanan ders materyalleri ve uygulama laboratuvarları hakkında bilgiler aşağıda verilmiştir:

BEBKA 2019 Mesleki Eğitimin Geliştirilmesi Mali Destek Programı kapsamında oluşturulan ve uygulanan “İmalat Sektörüne Yönelik Mesleki ve Teknik Eğitimde Sanal Gerçeklik Laboratuvarların Kurulması, Uygulamaların Geliştirilmesi” konulu proje gerçekleştirilmiştir. Bu projede; Mesleki Eğitimlerde kullanılmak üzere Kaynak Teknolojileri-Gazaltı Kaynakçılığı, Robotlu Sistem Operatörü, CNC Freze Makinesi Operatörü, Plastik Enjeksiyon Makinesi Operatörü alanlarında sanal gerçeklik teknolojilerinin eğitimde kullanılması gerçekleştirilmiştir. Uygulamalar: Kaynak Teknolojileri-Gazaltı Kaynakçılığı uygulamaları Artırılmış Gerçeklik (Augmented Reality/AR) teknolojisi ile Robotlu Sistem Operatörü, CNC Freze Makinesi Operatörü, Plastik Enjeksiyon Makinesi Operatörü uygulamaları Sanal Gerçeklik (Virtual Reality/VR), teknolojisi ile gerçekleştirilmiştir. CNC Freze Makinesi Operatörü, Plastik Enjeksiyon Makinesi Operatörü Sanal Gerçeklik (Virtual Reality/VR), uygulaması BTSO Eğitim Vakfı-BUTGEM tarafından geliştirilmiş ve uygulanmaktadır.  Bu Proje Kapsamında 3 adet Sanal Gerçeklik uygulama sınıfı kurulmuştur.

Avrupa Birliği-İPA2-IOHS İş Sağlığı ve Güvenliği Operasyonel Program kapsamında “Yüksekte Çalışma Sanal Gerçeklik Uygulamaları” Projesi ile 2020 Aralık Ayında sözleşme imzalanmış ve Uygulanmaktadır.

Bu projenin amacı: Yüksekte çalışma ile ilgili İSG niteliklerinin artırılmasına yönelik program spesifik amaçlarında da yer aldığı şekilde eğitim alanlarının kurulması, yüksekte çalışmanın gerektirdiği İSG kültürünün oluşturulması, çalışma ortamlarında İSG bilincinin artırılması, çok tehlikeli sektörlerde yer alan çalışan ve işverenlerin insan kaynağı kapasitesinin geliştirilmesi sağlanmasıdır.

Bu kapsamda;   Yüksekte Çalışma Toplu Korunma Yöntemleri: Uygulama alanlarında 6 metreden yüksek alanlarda korunma yöntemleri,

Merdiven ile Çalışma alanlarında; I Tipi, A Tipi ve Akrobat Merdiven çeşitlerinin kullanım alanlarına göre yüksekte çalışma,

Platformda çalışma; alanları olarak dış cephe asansörleri ve temizlik asansörleri yüksekte çalışma,

Makine üstü çalışma; Ekipmanları olarak Makaslı platformlar ve eklemli platformlar da yüksekte çalışma,

İskelede Çalışma; alanları olarak Sabit ve Hareketli iskelede yüksekte çalışma,

Kule ve Köprülü Vinç Üzerinde çalışma; alanları olarak Köprülü vinç ve Kule tipi vinç uygulaması esaslarına göre sanal gerçeklik uygulamaları geliştirilmektedir.

Bu proje kapsamında 2 adet Sanal Gerçeklik Uygulama sınıfı oluşturulmaktadır.

Avrupa Birliği-IPA2 IQVET-Sektörel Mükemmeliyet Eğitim Merkezleri Projesi Kapsamında BTSO Başvuran kuruluş, BTSO Eğitim Vakfı-BUTGEM Eş Başvuru Sahibi olarak “Yeni Nesil Araç Teknolojileri SMEM Projesi” sözleşme aşamasındadır.

Bu Projenin Amacı: Yeni nesil Araç teknolojileri (Elektrikli Araçlar-Hibrit Araçlar- Araç Elektroniği ve Otonom Sürüş Tekniğine) ait Eğitim alt yapısının oluşturulmasıdır.

Proje Kapsamında Sanal Gerçeklik Teknolojilerinden Karma Gerçeklik Teknolojisi kullanılarak Elektrikli ve Hibrit Araçlarda Bakım arıza arama, Parça değişimi, Montaj işlemleri gerçekleştirileceği bir eğitim yazılımı oluşturularak 50 Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumunda yaygınlaşması sağlanacaktır.

BTSO Eğitim Vakfı-BUTGEM Eğitimde Sanal Gerçeklik Teknolojileri uygulamalarını barındıran alt yapısı ile Nitelikli işgücünün yetişmesi için alt yapı çalışmalarına devam ederek Mesleki Eğitimde öncü vasfını korumaktadır. 

SONUÇ:

Sonuç olarak, 21. yüzyıl becerilerinin teknoloji odaklı olması dolayısıyla, yenilikçi teknolojileri kapsayan Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik modelinin mesleki eğitimi desteklemek ve zenginleştirmek amacıyla uygulamalı eğitimde kullanılması kaçınılmazdır. Geleneksel eğitim metotlarından farklı olarak uygulanacak olan bu model ile teknolojik öğrenme ortamlarında öğrenci motivasyonunu arttırarak, öğrenmenin uygulamayla kalıcı hale getirilmesini sağlanabilecektir.

Bu nedenle mesleki eğitim kurumlarında uygulamalı eğitim gereksinimini karşılayacak makine ve teçhizat temini, ilgili teknik bölümlerde maddi imkânların zorluğu ve bu zorluğu ortadan kaldırmak için geleneksel ders materyallerine alternatif olarak sunulacak olan Sanal ve Arttırılmış Gerçeklik ortamları, öğrenciye uygulama ortamının gerçekmiş hissi oluşturarak üç boyutlu modelleme ile öğrenme imkânı sunmaktadır. BUTGEM, mesleki eğitimde üstlendiği öncü rolünü bu alanda da ortaya koymaktadır.