Bursa kütüphane şehri olabildi mi?

Haber: N. Nuri Yavuz

Bursa Görüş gazetesi, geçen hafta eğitim gündemini ele aldı ve İl Milli Eğitim Müdürü Serkan Gür ile yapılan özel röportaja yer verdi. Okuyanlar hatırlayacaktır; Müdür Serkan Gür, Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) ‘Kütüphanesiz Okul Kalmayacak’ projesinden hareketle Bursa’da 214 okulda kütüphane olmadığını ve bu proje kapsamında ‘15 Aralık itibarıyla Bursa’da kütüphanesiz okul kalmayacağını’ dile getirdi. Önümüzdeki hafta tamamlanması beklenen projeyle ilgili takibi elbette yapacağız. Ancak okullar dışında Bursa’nın kütüphane varlığına ilişkin de bir araştırma ihtiyacı doğdu. Bu haberde, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı halk kütüphaneleri ve yerel idarelerce kurulan kütüphanelerin istatistiklerinden hareketle Bursa örneği ele alındı.

17 HALK KÜTÜPHANESİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2020 yılı verilerine göre Bursa il genelinde 17 halk kütüphanesi bulunuyor. Bu kütüphanelerde toplam 350 bin 671 adet kitap yer alıyor.

ÜYE SAYISI YÜKSELDİ

TÜİK’e göre 17 kütüphanenin 2019’da 60 bin 290 olan üye sayısı, salgın etkisinde geçen 2020 yılında 67 bin 714’e yükseldi.

SALGIN NEGATİF ETKİLEDİ

Bursa’daki 17 halk kütüphanesinden 2019 yılında 680 bin 650 kişi yararlandı ve toplam 170 bin 483 eser ödünç alınırken salgın etkisinde geçen 2020 yılında kütüphaneden yararlanan kişi sayısı yarı yarıya düşerek 300 bin 42 kişiye, ödünç alınan eser sayısı ise 81 bin 475’e geriledi.

BURSA ÇOK GERİLERDE

Ülke geneli sıralamasında 2020 rakamlarına göre Bursa, halk kütüphanesi sayısı ile çok gerilerde kaldı. TÜİK verilerine göre 57 halk kütüphanesi ile Ankara’nın ilk sırada konumlandığı listede 48 halk kütüphanesi ile İstanbul ikinci, 38’er halk kütüphanesi ile İzmir, Konya ve Nevşehir üçüncü sırada yer aldı.  Isparta 29, Sivas 28, Denizli 26, Kayseri ve Ordu 25, Balıkesir ve Mersin 24, Erzurum 23, Adana 22, Aydın, Çorum, Manisa ve Malatya 21, Hatay 20, Kütahya, Trabzon ve Hatay 19 halk kütüphanesi sayısı ile Bursa’nın önünde yer aldı. Afyon, Antalya, Diyarbakır ve Giresun’da da 17 halk kütüphanesi faaliyet gösteriyor.

KİTAP VARLIĞI

Halk kütüphanelerinde kitap varlığı sıralamasında İstanbul, 1 milyon 848 bin 849 adet itapla ilk sırada yer alıyor. Sırasıyla Ankara 765 bin 486, Konya 583 bin 490, Isparta 541 bin 599, İzmir 506 bin 407, Sivas 478 bin 275, Nevşehir470 bin 659, Balıkesir 443 bin 336, Manisa 389 bin 764, Denizli 384 bin 345, Ordu 383 bin 680, Erzurum 379 bin 11, Antalya 376 bin 66, Aydın 372 bin 909, Çorum 364 bin 831 ve Adana 362 bin 538 kitap sayısı ile Bursa’nın önünde konumlanıyor.

BURSA’NIN ÜYE SAYISI DA DÜŞÜK

Halk kütüphanelerine üye sayısı sıralamasında da Bursa, liste başının çok uzağında yer alıyor. Ankara, kütüphanelere kayıtlı 267 bin 16 kişilik üye sayısı ile bu sıralamalarda da liste başında bulunuyor. Başkenti, 246 bin 549 üye ile İstanbul takip ediyor. İzmir, 185 bin 919 üye ile üçüncü, Konya 164 bin 186 üye ile dördüncü, Manisa 124 bin 557 üye ile beşinci sırada yer alıyor.

13 Halk Kütüphanesi bulunan Gaziantep’te 108 bin 205, Hatay’da 107 bin 27, 15 Halk Kütüphanesi bulunan Tokat’ta 101 bin 968, Antalya’da 99 bin 750, Diyarbakır’da 97 bin 528, Sivas’ta 90 bin 825, 16 Halk Kütüphanesi bulunan Samsun’da 88 bin 729, Aydın’da 86 bin 675, Kayseri’de 79 bin 532, 12 Halk kütüphanesi bulunan Eskişehir’de 76 bin 671, Mersin’de 72 bin 282 kayıtlı üye bulunuyor.

BURSA’DA ÖDÜNÇ KİTAP ALMA ALIŞKANLIĞI ZAYIF

Salgın etkisinde geçen 2020 yılında halk kütüphanelerinden ödünç alınan eser sayısında da Başkent Ankara, 384 bin 895 rakamı ile ilk sırada yer alıyor. İzmir 225 bin 34 ile ikinci, İstanbul 210 bin 147 ile üçüncü sırada bulunuyor. 2020 yılında en çok ödünç eser alınan iller sıralaması ise şu şekilde gerçekleşti: Konya 188 bin 752, Manisa 171 bin 43, Aydın 168 bin 776, Antalya 161 bin 527, Kütahya 137 bin 469, Hatay 131 bin 263, Tokat 125 bin 528, Muğla 115 bin 904, Çorum 111 bin 491, Ordu 106 bin 433, Kırşehir 105 bin 820, Mersin 101 bin 781, Kayseri 101 bin 433, Denizli 100 bin 762, Isparta 97 bin 313, Sivas 96 bin 346, Balıkesir 94 bin 788, Samsun 93 bin 349, Eskişehir 90 bin 207, Adıyaman 88 bin 700, Van 88 bin 81, Şanlıurfa 84 bin 529, Osmaniye 83 bin 433, Kocaeli 81 bin 853 ödünç alınan eser sayıları ile Bursa’nın önünde konumlandı.

VERİ YORUMLAMA

Bursa’nın 3,5 milyona dayanan nüfusunu da göz önünde bulundurduğunuzda hem halk kütüphanesi hem kütüphaneye üye olma hem de kütüphaneden ödünç eser alma sayılarının oldukça düşük olduğu görülüyor. Bu istatistiklerden sağlıklı bir çıkarım, tespit ve tanımlamada bulunabilmek için iller arası sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel faktörleri de yadsımamak gerekiyor. Nüfusu Bursa’nın yarısı düzeyinde olmayan illerin kütüphane sayılarının da üye sayılarının da ödünç alınan kitap sayılarının da Bursa’dan fazla olmasının nedenselliğini çok yönlü araştırmak gerekiyor. Bursa’nın gelir seviyesinin bazı illere göre yüksek olduğundan hareketle Bursalıların kitaba erişim için kütüphanelere değil, satın alma yöntemine yöneldikleri de düşünülebilir. Fakat bu da net ve genel geçer bir çıkarım olmayacaktır. Gerçeğe en yakın değerlendirme, Bursa’da kütüphane varlığının ve kütüphanelere ilginin artırılması gerektiğidir.

BURSA’DA BULUNAN HALK KÜTÜPHANELERİ

İl Halk Kütüphanesi, Gürsu Halk Kütüphanesi, İnegöl Çocuk Kütüphanesi, İnegöl İshakpaşa Halk Kütüphanesi, İznik Halk Kütüphanesi, Karacabey Sadık Yılmaz Halk Kütüphanesi, Keles Halk Kütüphanesi, Kestel Halk Kütüphanesi, Mustafakemalpaşa İ.H. Şenpamukçu Halk Kütüphanesi, Mehmet Ali Deniz Halk Kütüphanesi (Osmangazi), Mudanya Halk Kütüphanesi, Nilüfer Halk Kütüphanesi (Kapalı), Orhaneli Halk Kütüphanesi, Osmangazi Hüsniye Bilsen Halk Kütüphanesi, Ömer Mercan Halk Kütüphanesi (Osmangazi), Tophane Çocuk Kütüphanesi (Kapalı), Yenişehir Süleymanpaşa Halk Kütüphanesi.

Bu verilere göre Bursa’da Yıldırım, Nilüfer, Gemlik, Orhangazi, Büyükorhan ve Harmancık’ta Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı bir ilçe halk kütüphanesi bulunmadığı görülüyor.

BELEDİYELER NE YAPIYOR?

Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı halk kütüphaneleri açısından böyle bir tablo varken Bursa’da nüfusun yoğun olduğu Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer ilçeleri belediyelerinin ve Büyükşehir Belediyesi’nin kütüphanecilik alanında yaptığı çalışmaları inceledik.

BÜYÜKŞEHİR’DE

8 KÜTÜPHANE

Bursa Büyükşehir Belediyesi Kütüphaneler Şube Müdürlüğü’ne bağlı 8 kütüphane bulunuyor: Şehir Kütüphanesi (1998), Şehbenderler Konağı Kütüphanesi (2010), Lala Şahin Paşa Çocuk Kütüphanesi (2012), Mimarsinan Sosyal Yaşam Merkezi Kütüphanesi (2012), Alipaşa Oyuncak Kütüphanesi (2015), Gezici Kütüphane (1991), Bursa Millet Kütüphanesi (2020) ve Merinos Açık Hava Kütüphanesi (2020).

YARARLANAN KİŞİ SAYISI

Büyükşehir yetkililerinden edinilen bilgiye göre 1 Ocak 2021’de 27 Kasım 2021’e kadar Şehir Kütüphanesi’nden 55 bin 274, Şehbenderler Konağı Kütüphanesi’nden 7 bin 916, Lala Şahin Paşa Çocuk Kütüphanesi’nden 3 bin 979, Mimarsinan Sosyal Yaşam Merkezi Kütüphanesi’nden bin 481, Alipaşa Oyuncak Kütüphanesi’nden 4 bin 442, Gezici Kütüphane’den 2 bin 270, Bursa Millet Kütüphanesi’nden 102 bin 157 ve Merinos Açık Hava Kütüphanesi’nden 10 bin 421 kişi yararlandı.

Büyükşehir himayesindeki kütüphanelerde 25 bini e-kitap olmak üzere toplam 128 bin 851 adet kitap bulunuyor. Söz konusu tarih aralığında üye sayısı 30 bin 350 olan kütüphanelerden ödünç alınan kitap sayısı ise 35 bin 468 olarak görünüyor. Belediye, kütüphanelerinde ziyaretçilere ücretsiz internet imkânı da sağlıyor.

OSMANGAZİ’DE

7 KÜTÜPHANE

Osmangazi Belediyesi’ne bağlı 7 kütüphane bulunuyor: Pınarbaşı Nilüfer Hatun Halk Kütüphanesi, Hüdavendigar Sosyal Gelişim Merkezi Kütüphanesi (2018), Emek Bilgi Evi Kütüphanesi (2019), Demirtaş Kültür Merkezi Kütüphanesi (2020), Panorama 1326 Bursa Fetih Müzesi Kütüphanesi (2019), Kedili Tekke Millet Kıraathanesi (2019) ve Şadırvanlı Han Eğitim Akademisi Kütüphanesi (2021). Osmangazi Belediyesi yetkililerinden alınan bilgiye göre bu kütüphanelerde 23 bin kitap bulunuyor. Ve kütüphaneleri yılda yaklaşık 8 bin kişi ziyaret ediyor. Belediye kütüphanelerde okuma ve ders salonlarının yanında ücretsiz internet hizmeti de sağlıyor.

YILDIRIM UYUMUYOR

Yıldırım Belediyesi, Şubat 2021’de Mümine Şeremet Uyumayan Kütüphanesi’ni hizmete alarak ilçede eksikliği hissedilen bir hizmete el attı. Belediye yetkililerinden alınan bilgiye göre 20 binden fazla kitabın bulunduğu kütüphaneden açıldığı günden bugüne 100 bini aşkın kişi faydalandı. Belediye 300 kişilik kütüphane alanı bulunan yerleşkede özel okuma alanları, 100 kişilik seminer salonu, bilgisayar eğitim laboratuvarı, kafeterya, dinlenme alanları, özel ikramları ve sınırsız internet hizmeti sunuyor. Belediyenin Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Mimar Sinan Yerleşkesi’nde Temmuz 2022’de Mimar Sinan Uyumayan Kütüphanesi ve Vatan Mahallesi’nde de Niyazi Pakyürek Kütüphanesi açmayı planladığı öğrenildi.

NİLÜFER’DE

7 KÜTÜPHANE

Nilüfer Belediyesi’ne bağlı 7 kütüphane bulunuyor: Akkılıç Kütüphanesi, Üçevler Kütüphanesi, Çocuk Kütüphanesi, Şiir Kütüphanesi, Demirci Kütüphanesi, Gezici Kütüphane ve Dijital Kütüphane. Nilüfer Belediyesi yetkililerinden alınan Ocak-Kasım 2021 dönemine ait bilgilere göre söz konusu kütüphanelerde toplam 116 bin 575 eser bulunuyor. Nilüfer kütüphanelerinin toplam üye sayısı, 51 bin 36. Söz konusu dönemde kütüphanelere ziyaretçi sayısı 169 bin 639. Bu kütüphanelerden ödünç alınan kitap sayısı ise 52 bin 747. Belediye kütüphanelerinde ziyaretçilere ücretsiz internet imkânı da tanıyor.

BUÜ’NÜN KAYNAK GÜCÜ

Bursa Uludağ Üniversitesi’nde (BUÜ) merkez kütüphane Prof. Dr. Fuat Sezgin Kütüphanesi ile birlikte Tıp, Eğitim, Hukuk ve İlahiyat fakültelerinde ayrıca Sosyal Bilimler MYO ve Karacabey MYO’da kütüphane bulunuyor. Merkez kütüphanede 2020 yılı resmi rakamlarına göre 177 bin 979 basılı kitap, 336 bin 26 adet de e-kitap bulunuyor. Üniversitenin tüm kütüphanelerinde toplam basılı kitap sayısı 262 bin 852 adet olarak görünüyor. Salgın etkisindeki 2020 yılında üniversite kütüphanelerinden 75 bin 994 kişi faydalandı ve 17 265 kitabın ödünç alındı.

BTÜ’DE E-KİTAP AĞIRLIĞI

Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Mimar Sinan Kütüphanesi’nde 20 bin 592 adet basılı kitap, 12 bin 296 adet e-kitap ve 35 bin 364 adet e-dergi bulunuyor. Üniversite kütüphanesinden 2020 yılında 8 bin 433 kitap ödünç verildi.

OKUL KÜTÜPHANELERİ

TÜİK’in 2019-2020 eğitim öğretim yılı verilerine göre Bursa il genelinde resmi okullarda 583, özel okullarda 338, özel kurslarda 188 kütüphane bulunuyor. İl genelinde toplam bin 109 kütüphanede 1 milyon 49 bin 125 kitap yer alıyor. Bunun 788 bin 85’i resmi okullarda, 251 bin 776’sı özel okullarda, 9 bin 264’ü ise özel kurslarda görünüyor.  

ÖRNEK OLSUN

Balkan Rumeli Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (BALKANTÜKSİAD) üyeleri, Tophane Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nde yeni yapılan kütüphanenin kitap ihtiyacını karşıladı. Okul Müdürü Murat Taşdelen’i ziyaret eden Yönetim Kurulu Üyeleri, ihtiyaç duyulan kitapları teslim etti. BALKANTÜRKSİAD Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Süleyman İnan, okulun değişik alanlardaki ihtiyacını karşılamaya hazır olduklarını belirtti.

BALKANTÜKSİAD olarak ilerleyen süreçte eğitim ile ilgili yeni projelere imza atacaklarını ifade eden İnan, “Şu an birlikte yürüttüğümüz ayrı bir projemiz var. İlerleyen süreçte paylaşmayı planlıyoruz. Kitap bağışı fikri okulumuzda hissedilen bir ihtiyaç üzerine ortaya çıktı. Edindiğimiz kitaplarımızı okul müdürümüze teslim ettik. Öğretmenler günü gibi özel ve önemli bir günde bu çalışmayı yapmak ayrıca mutluluk verici” dedi. BALKANTÜRKSİAD ile iş birliği içinde olduklarını vurgulayan Tophane Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Müdürü Murat Taşdelen de, proje bazlı bir okul olduklarını söyledi. Kitap bağışının güncel kitap ihtiyacını karşıladığını belirten Taşdelen, “BTSO ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında bir protokol imzalandı. Bakanlığımız okulumuzu bu protokol kapsamında BALKANTÜRKSİAD ile ilişkilendirdi. Geçtiğimiz yıl bir proje yaptık. O çalışmamızda da bizi yalnız bırakmadılar, finansman desteği sağladılar. Devletin verdiği ödenekle kütüphanemizi yaptık. Elimizde bulunan kitapların çoğu güncelliğini yitirmiş eski kitaplardı. BALKANTÜRKSİAD Yönetimi ile temas kurarak ihtiyacımızı dile getirdik. Bizi yalnız bırakmadıkları için kendilerine teşekkür ediyorum” diye konuştu. (Kaynak: BALKANTÜRKSİAD)

SORUMLU EMEKLİLER

Nilüfer’de gönüllük esasına göre yapılan sosyal çalışmalara en güzel örneklerden biri Emekliler Meclisi Kitap Atölyesi oldu. Emekliler Meclisi gönüllüleri 2012’den bu yana oluşturdukları atölyede topladıkları kitapları ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. Kitap Atölyesi, Nilüfer Kent Konseyi ve mahalle muhtarlıklarına bırakılan kitapları toplayan gönüllüler, türlerine göre ayrıştırdıktan sonra paketleme yapıyor. 2012 yılından buyana Türkiye’nin 69 şehri ve yüzlerce ilçesine yaklaşık 90 bin kitap gönderildi. Kullanılamayacak kitapları da geri dönüşüme gönderen gönüllüler bugüne kadar 7 okulun kütüphanesine de destek oldu. Bu yıl yeni sezonda 7 bini aşkın kitabı 16 kente gönderen Emekliler Meclisi, 20-28 Kasım tarihleri arasındaki Avrupa Atık Azaltım Haftası’nda da duyarlı çalışmalara imza atacak. Nilüfer Kent Konseyi Emekliler Meclisi Başkanı Yeşim Erkmenuğur Nilüferliler’e çağrı yaparak kitap bağış sayısını en üst seviyeye getirmeye çalıştıklarını vurguladı. Kitap bağışçılarının kullanmadıkları kitapları, içeriği ne olursa olsun Nilüfer Kent Konseyi, mahalle muhtarlıkları veya atölyeye bırakmalarını istedi. Gönüllülerin kitapları bırakılan yerden alacaklarını ifade eden Yeşim Erkmenuğur, hafta içi saat 14.00-17.00 arası açık olan atölyede kitapların paketlenerek ihtiyaç sahibi kişilere ulaştırılacağını söyledi. (Kaynak: Nilüfer Bld.)