HEMŞEHRİ DERNEKLERİ TOPLUMUN AYNASIDIR!

Bursa Görüş gazetesi, bu hafta yeni bir araştırma dosyası açıyor ve Bursa’daki hemşehri dernekleri ve federasyon yapılarının çalışmalarına mercek tutuyor. Araştırmayla Bursa’da özellikle hemşehri derneklerine yönelik eleştirilere, söz konusu yapıların varlık nedenlerine, hangi ihtiyaçtan doğduklarına, amaçlarının ne olduğuna, siyasetle ilişkilerine, üstlendikleri misyon ve çalışmalarına dair konu ve sorulara parmak basılıyor. Bu kapsamda ilk röportaj, BİLDEF Genel Başkanı Ramazan Alp ile gerçekleştirildi ve hemşehri dernekleri açısından kentte uzun süredir konuşulan Nilüfer Belediyesi’nin Anadolu Arastası projesi örneği ele alındı.

• Ramazan Alp kimdir?

Adıyaman’ın Gerger ilçesine bağlı Ortaca köyünde 1970 doğdum. Babam ticaretle uğraştığı için oradan Diyarbakır’ın Çüngüş ilçesinde bir süre ikamet ettik. Bursa’ya 1983 yılında geldim. Yaklaşık 40 yıldır Bursalıyım. Bu yıl içinde 12 yıl Almanya’da işçi olarak çalıştım. O yıllarda Aachen’da gazetecilik de yaptım. 2004 yılında da Bursa’ya kesin dönüş yaptım. Şuan ticaretle uğraşıyorum. 2019 yılından bu yanan Bursa Adıyamanlılar Yardımlaşma ve Dayanışma Kültür Derneği Başkanlığı ve Bursa İl Dernekler Federasyonu (BİLDEF) Genel Başkanlığı görevlerini yürütüyorum.

• BİLDEF ne zaman ve nasıl kuruldu?

BİLDEF, 2013 yılında Bursa’nın bazı mahallelerinde yaşanan toplumsal çatışma ve terör kaynaklı şehit haberleri sonrası dernek başkanı olan bir grup sağduyulu arkadaşımız tarafından kuruldu. Toplum birlik ve beraberliği pekiştirmek amacıyla farklı etnik, inanç ve siyasi görüşteki insanların milli ve manevi değerler etrafında toplandığı bir çatı kuruluş olarak BİLDEF hayata geçirildi. Bu bir sağduyu hareketiydi. Birbirimizi tanımak, olaylara müdahale etmek, çatışma yaşanırsa arabuluculuk yapmak ve önlemek için bir araya gelindi. Niğde Dernek Başkanı Mustafa Dursun öncülük etti ve 6 yıl BİLDEF Genel Başkanlığı yaptı. Şimdi de onursal genel başkanımızdır. BİLDEF, 8 dernekle kuruldu ve şuan 35 il derneği bulunuyor.

• Bursa’da üyelerinizin varlığını nüfus olarak ne boyuttadır?

Bizim için önemli olan sayısal bir üstünlük değil. Önemli olan 35 il derneğinin bir araya gelebilmesi ve birlikte etkinlik yapabilmesidir. Birlik ve beraberlik kültürünü sergilemek ve yaşatmak bizim için ana misyondur. Aynı zamanda toplumsal önyargıların kırılması için faaliyetlerde bulunuyoruz. İl gezi programları düzenliyoruz.

• Bu gezileri nasıl finanse ediyorsunuz?

Gönüllülük esaslı finanse ediliyor. Bazen de gittiğimiz illerde yerel yönetimler konaklama ve yemek masraflarını karşılıyor. Bazı dernek başkanlarımız kendi cebinden karşılıyor.

• Bursa’da ne tür etkinlikler gerçekleştiriyorsunuz?

Bursa’da en büyük etkinliğimiz ‘Anadolu Günleri’dir. Bugüne kadar 4 kez gerçekleştirdik. Merinos’ta düzenliyoruz. Ana amacımız ticari değil kültüreldir. Hatta bazı organizasyonlarda federasyon zarar etti biz cebimizden karşıladık. Ülkenin farklı bölgelerinden iller gelsin Bursa’da kendisini tanıtsın ve Bursa’yı da tanısın. 2019 yılında düzenlediğimiz etkinliğe 41 il katıldı. Bursa dışından toplam 2 bin ziyaretçi geldi. Öte yandan belediyelerin organize ettiği Ramazan Sokağı’nda yer alıyoruz.  BİLDEF’in temelinde siyaset ve ticaret değil Bursa’da yaşayan hemşehrilerimize kentlilik bilincini aşılama ve kent kültürüne uyum sağlamalarına yardımcı olma düşüncesi vardır. Bizim önceliğimiz Bursa. ‘Önce Bursa’ diyoruz. BİLDEF olarak biz, doğduğumuz yer ile doyduğumuz yer arasında bir köprü vazifesi görüyoruz.

• ‘Önce Bursa’ diyorsunuz. Peki, Bursa’ya ne kadar duyarlısınız?

Benden önceki başkanımız döneminde 14 maddelik Bursa’nın sorunları ve çözüm önerileri başlıklı bir rapor hazırladık. O çalışmaya Bursa’daki bütün büyük sivil toplum kuruluşlarını çağırdık. Trafik, çevre kirliliği, sanayinin şehrin dışına taşınması gibi sorun tespitinde ve çözüm önerisinde bulunduk. Sonra kongre süreci yaşandı ve ben başkan oldum. Ve bu çalışmayı devam ettirdik. Ocak 2020 ayında 20 federasyon iki kez toplandık. Üçüncü toplantıyı yapacaktık salgın ortaya çıktı. Bu nedenle o çalışma yarıda kaldı. Ama biz BİLDEF olarak Ocak 2021’de yine 10 maddelik bir rapor hazırladık ve SayınBüyükşehir Belediye Başkanımız Alinur Aktaş’a sunduk. Ve sorunların üzerinde çalışmak için destek talep ettik.

• Hangi sorunları belirlediniz?

‘Deprem Gerçeği ve Kentsel Dönüşüm’, ‘Hava ve Çevre Temizliği ile Geri Dönüşümün Önemi’, ‘Trafik’, ‘Sivil Toplumun ve Sosyal Hayatın Geliştirilmesi’, ‘Sanayi Sitelerinin Şehir Dışına Çıkartılması’, ‘Tarım ve Hayvancılık’, ‘Madde Bağımlılığı ve Uyuşturucu Sorunu’, ‘Hızlı Trenin Bursa ile Buluşması’, ‘Yenişehir Havaalanının Aktif Hale Getirilmesi’, ‘Termal Turizm’ başlıklarını çalıştık. Bundan sonra da Bursa’ya dair gördüğümüz sorunları çözüm önerilerimizle birlikte yerel ve kamu idaresine sunmaya devam edeceğiz.

• Bursa ile temsil edilen iller arasında bir ticari bir bağ kuruyor musunuz ve özellikle turizmle ilgili bir çalışmanız var mı?

Anadolu Günleri’ni, Antalya’daki Yörex gibi yapmayı planlıyorduk. Salgın öncesi bunu gerçekleştirmek için gerekli görüşmeleri tamamladık ve Eylül 2020 için tarih belirledik. TÜYAP Fuar Alanı’nda yapacaktık. Ancak salgın başladı. Ama bu projeyi rafa kaldırmadık. Mayıs 2022 tarihine bir randevu oluşturduk. O tarihte Yörex tarzında yılda 1 defa olacak şekilde Anadolu Fuarı düzenlemeyi hedefliyoruz. Bu fuara Bursa’da yaşayan Balkanlardan gelenleri de Kafkaslardan gelenleri de katmaya çalışacağız. Yani Bursa’da yaşayan herkesin, kendi yöresel lezzetleri, el sanatları ve kültürünü görebileceği bir organizasyon yapacağız. Bu fuar kapsamında da tüm illerin turizm müdürlerini davet edeceğiz ve bir turizm zirvesi gerçekleştireceğiz. Hem fuar hem kongre aynı anda olacak şekilde planlıyoruz. Aynı zamanda el sanatı ustalarını da fuarda bir araya getirmeyi hedefliyoruz. Bu organizasyonda yine Sayın Valimiz Yakup Canbolat’ın önerisiyle gastronomi de olacak.

• Yerel yönetimlerin hemşehri derneklerine yaklaşımını ve desteğini yorumlar mısınız?

BİLDEF, parti ayırmaksızın büyük siyasilerle iletişim halindedir. Çünkü biz siyaset üstü bir kurumuz. Başta Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Alinur Aktaş olmak üzere Osmangazi Belediye Başkanı Mustafa Dündar, Yıldırım Belediye Başkanı Oktay Yılmaz, Nilüfer Belediye Başkanı Turgay Erdem ve tüm ilçe belediyelerimizle ile ilişkilerimiz kuvvetlidir. Dernek üyelerimizin bize ilettiği sorunları belediyelere veya ilgili birimlere ulaştırabiliyor ve çözümünü sağlayabiliyoruz. Ayrıca derneklerimizin faaliyetlerinde de tüm belediyelerimizin desteğini hissediyoruz.

• Genelde dernek üyesi vatandaşlar, sizlerden ne gibi taleplerde bulunuyor?

İş talebiyle gelenler de var. Yasal olarak kendi başına da çözebileceği ama yöntemini bilmediği için bize gelenler de oluyor. Örneğin biri dükkân açacak ama nasıl yapacağını bilmiyor. Biz de yönlendirici ve aracı oluyoruz.

• BİLDEF nasıl finanse ediliyor?

Yönetim kurulumuz 15 kişiden oluşuyor. Üye her dernek için aylık 100 lira gibi bir aidatımız var. Bunda da mecburiyet uygulamıyoruz. Yani gücü yeten veriyor. Büyük bir bütçemiz yok. Kurulduğu günden beri de bir büyük bütçesi olmadı. Bir kiramız var bunu, yönetim kurulu olarak biz karşılıyoruz. Diğer giderlerimizi de kendi imkânlarımızla karşılıyoruz. Hiçbir yerden bir gelirimiz yok. Gönüllülük esasıyla destekte bulunuyoruz. Dışarıdan bir bağış gelmiyor, talep de etmiyoruz.

• Ayni ve nakdi bir yardımda bulunuyor musunuz?

BİLDEF olarak bir yardımda bulunmuyoruz. Ama her il derneği kendi çatısı altında yardımlarda bulunuyor. Derneklerin asıl misyonlarından biri de hemşehrilerine yardımcı olmaktır. Yardımlaşma ve dayanışma amacı vardır. Genelde de insanlar kendileri gelmiyor. Çevresindekiler bize yönlendiriyor. Derneklerimiz de her türlü sosyal, maddi ve manevi destekte bulunuyor.

• Tabi, bir de tabela dernekçiliği durumu var ki aslında bu bir sorun. BİLDEF üyelerinin ne kadarı aktif?

BİLDEF’e üye olan derneklerin çok büyük çoğunluğu aktiftir. Çünkü biz tabela dernekçiliğine karşıyız. Evet, bir ilin temsil edilmesi çok önemlidir. Tabela dernekçiliği dediğimiz üç-beş kişinin bir araya geldiği derneklerin varlığı söz konusudur. Bu tür oluşumlar hemşehri derneklerinin imajını zedelemektedir. Bizler de bu oluşumlardan rahatsız oluyoruz. Ancak kötü örnek emsal teşkil etmez fikrinden hareket ediyoruz.

• Yeni üye çalışmaları yapmayı hedefliyor musunuz? Ana kriteriniz nedir?

Üye sayımızı artırmayı hedefliyoruz. Bu noktada da etik değerleri gözetiyor ve Bursa’da bir federasyon yapısı olan illeri üye olarak almıyoruz. Önce kendi federasyonlarına üye olmalarını tavsiye ediyoruz. Federasyonu olan da birkaç il var. Tabi Bursa’da tüm illerin bir dernek yapısı yok. Bildiğim kadarıyla en son 59 veya 61 ilin derneği var. Mesela Düzce, Yalova, Hakkâri, Kilis, Sakarya gibi illerin Bursa’da derneği yok. 35 il derneği bize üye ve 41 üyeye ulaşmayı hedefliyoruz.

• Hemşehri dernekleri zaten çalışıyor. Peki, federasyonlaşmaya neden ihtiyaç var?

Birlikten güç doğar. Az önce bahsettiğim etkinleri ancak federasyon olursak yapabiliriz. Örneğin Anadolu Günleri, çok büyük bir organizasyondur. Yine Bursa’nın sorunlarını bir dernek tek başına ne kadar tartışabilir ve çözüm üretebilir. Ancak bütün dernekler bir araya geldiğinde hepsi yapılabilir. En önemlisi de ön yargıların kırılmasıdır. Birbirimizin değer yargılarını öğrenme ve kültürel kaynaşma açısından federasyon bir çatı örgüt olarak önemli bir rol üstlenir.

• Hemşehri derneklerine yönelik genel algı hakkında ne düşünüyorsunuz? Dernekçilik açısından bir özeleştiri yapacak olsanız neler söylersiniz?

Hemşehriler ve hemşehricilik kültürünü bilenler arasında çok olumsuz bir bakış yok. Genel manada ise siyaseten olumsuz bir algı var. Hemşehri dernekleri, daha önceden yerel yönetimlerin tanıdığı imkânları kötü kullandı. Bundan dolayı siyaset mekanizması, seçim dönemlerinde oy potansiyelinden dolayı benimser fakat diğer dönemlerde uzak durmaya çalışır. Hemşehri dernekleri bazılarının algıladığı gibi köyle kent arasında kalışın bir yansıması, gece kondu ve varoş hareketi değildir. Toplumsal bir harekettir. Derneklerin çatısı altın da öğretmenler, doktorlar, hâkimler, savcılar, avukatlar, mimarlar, mühendisler, iş adamları, siyasetçiler, sanayiciler vb. birçok meslek sahibi insan bir araya gelerek birlik ve beraberliğin temellerini oluşturmaktadır. Yani hemşehri derneklerin de makam-mevki-sınıf ayrımcılığı yoktur. Her şey insan odaklıdır. Pazarcıyla profesör, ameleyle savcı, işportacıyla milletvekili, yan yana gelerek sohbet etmenin, bölüşmenin, paylaşmanın hazzına varmaktadır.

• İmkânların kötüye kullanımıyla ilgili birkaç örnek verir misiniz?

Örneğin ramazan ayında bir dernek, belediyeden erzak paketi alıyor kendi logosunu yapıştırıyor ve dağıtıyor. Bu dernekçilik değil. Bir başkası aşure dağıtacak; belediyeden alıyor ama kendi reklamını yapıyor ve bunu da faaliyetmiş gibi sunuyor. Kimisi piknik yapıyor, belediyeden yemek istiyor. Yani kısacası belediyeden aldığı imkânları kendisine mal ediyor. Yerel yönetimleri bıktıracak derecede istiyor. Bir dernek, tek başına bir yemek veremiyorsa niye var.

• Hemşehri derneklerinin siyaset kurumuyla ilişkisini nasıl yorumluyorsunuz?

Siyaset üzerinde baskı oluşturmaya çalışanlar da var. Güç ve konum elde edebilmek için çabalayan da yok değil. Kendi yakınlarını veya adamlarını bir yerlere yerleştirme amacıyla dernekçiliği kullananlar da var.  Ama bunlar azınlıktır. Bu bir iki derneğin yaptığı maalesef genele mal ediliyor. Neden çünkü onların sesi daha gür çıkıyor diye.

• Şahsınız ve BİLDEF’in bu noktadaki duruşu nedir?

Ben bu görevlere geldiğimde yönetimdeki arkadaşlarıma ‘benim bugüne kadar bir siyasi görüşüm vardı. Artık o gömleği çıkardım. Bugünden sonra siyasi bir çalışma içinde görürseniz istifamı isteyin’ dedim. Bu işi yapacak insan, omurgalı olmazsa arkasında duracak olanlar da omurgalı olamaz. Bizde lider kültürü vardır. Dolayısıyla bizlerin tüm hemşehri dernekleri başkanlarının omurgalı olması gerekiyor. Büyük çoğunluğu da bu özelliğe sahiptir. Ancak içlerinden birkaç tanesi siyaset ve yerel idare üzerinde baskı oluşturuyor bu da genele yansıyor. 

• Siyasetin hemşehri derneklerine bakışı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Türkiye’de Alevi-Sunni, Türk-Kürt, Sağcı-Solcu, Laik-Antilaik diyerek ayrıştırıldık. Siyaset mekanizmaları, sivil toplum kuruluşlarını bu anlamda kendilerine arka bahçe haline getirdi. Biz, siyaset mekanizmalarının kirlettiği alanı, toplumsal mutabakatı sağlayıp temizlemeye çalışıyoruz.  BİLDEF çatısı altında sağlanan birlik ve beraberlikle farklı kültür, inanç, siyasi görüş ve yapıları aynı potada kaynaştırıyor. Hemşehri dernekleri toplumun aynasıdır.

• BİLDEF, salgın döneminden nasıl etkilendi?

Salgın döneminde dernekçilik bitti ama BİLDEF bitmedi. Biz, o dönemde siyasilerle 27 çevrimiçi toplantı yaptık. Bursa’nın birçok milletvekili ile görüştük. İçişleri Bakanımız Süleyman Soylu ile 2,5 saat süren bir toplantı yaptık. Ve bu toplantının sonuçlarını da gördük. Salgın dolayısıyla kısıtlamalar ve yasaklar kaynaklı olarak bize iletilen sorunları, toplantıda bakanımıza ulaştırdık ve hemen çözüldü. Sokağın nabzını siyasilere aktardık. Yine CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile de 2,5-3 saat görüştük. Ve toplantılarımız ulusal kamuoyunda geniş yankı buldu. Bu toplantılarda dernek başkanlarımızı, her partiden siyasilerle, illerin ve ilçelerin belediye başkanlarıyla buluşturduk. Salgın şartlarında ‘nerede, ne oluyor?’ diye muhataplarına sorduk ve aldığımız cevabı üyelerimize yani tabana taşıdık.

• HDP ile bir toplantı gerçekleştirdiniz mi?

Hiçbir bağımız olamaz. Bu, BİLDEF çatısı altındaki derneklerin ortak görüşüdür. Biz, Türkiye’nin bağımsızlığına ve bütünlüğüne kast etmeyen her oluşumla bir araya gelebiliriz. Bölücü unsurlarla prensibimiz gereği asla bir araya gelmeyiz.

• Terör sorunuyla mücadelede size de görevler düştüğüne inanıyor musunuz?

Avrupa’da İspanya’da ETA’ya karşı, İngiltere’de IRA’ya karşı sivil yapılara önemli görevler düştü. Ülkemizde de toplumsal mutabakatı sağlamak ve terör olgusuyla mücadele etmek adına hemşehri derneklerine rol düşüyor. Geçmişte de yakın dönemde de bunun örneklerini yaşadık. Birlik ve beraberliğin sağlanması açısından hemşehri derneklerinin görevlendirilmesi de doğrudur. Bursa’da yaşanan birçok olayda dernek başkanlarımız devreye girdi. Bu noktada da BİLDEF de derneklerimiz de durumdan vazife çıkararak, gönüllü olarak bu sorunun çözümü için çabalıyor.

• Nilüfer Belediyesi’nin Anadolu Arastası projesi hakkında değerlendirme yapar mısınız? BİLDEF üyesi dernekler o yerleşkede olacak mı?

Arastada derneklerimiz var. Nilüfer Belediyesi, özellikle hemşehri dernekleri ve diğer bütün sivil toplum yapılarına gerçekten destek veriyor. Beşevler ve Karaman’da yapılan dernekler yerleşkeleri ile Anadolu Arastası bunun bir yansımasıdır. Sivil toplumun en büyük gideri kira ve bina aidatlarıdır. Nilüfer Belediyesi’ne bu anlamda da teşekkür ediyoruz. Arasta, gerçekten tamamlanabilirse belli başlı bir turizm destinasyonu olacak. Bursa’ya gelenler, orada Anadolu’nun tüm kültürlerini bir arada görebilecek.

• Son gerçekleştirilen toplantıya katıldınız mı?

Toplantıya katıldım. Başkan Turgay Erdem, projede karkas yapıların hemen bitmiş durumda olduğunu, 2 bölge kaldığını, onların da ihalesinin yapıldığını ve 300 gün içerisinde tamamlanacağını söyledi. Başkan, ‘Eğer il dernekleri olarak kendi binamızı alalım ve yapalım diyorsanız, size verelim. Biz altyapı çalışmasını yapalım’ dedi. Bunu bütün derneklerimiz yapamayabilir. 81 ilden sadece 15-20 ilin buna gücü yeter. Böyle olunca da biri tamamlar biri yapamazsa bütünlük bozulur. Tam anlamıyla faaliyete geçmez. Bu nedenle yine belediyenin o işe el atması ve bitirmesi gerekiyor. Öte yandan o bölge çok değerli bir arazi ve bunun sivil topluma tahsis edilmesi müthiş bir vizyondur. Bu nedenle bitirilmesini de canı gönülden istiyoruz.

***

BİLDEF’E ÜYE DERNEKLER:

1. Adıyamanlılar Dayanışma ve Yardımlaşma Kültür Derneği
2. Afyonlular Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
3. Ağrı Kültürünü Yaşatma Derneği
4. Ankara İli ve İlçeleri Sosyal Yardımlaşma Derneği
5. Antalyalılar Kültür ve Dayanışma Derneği
6. Batmanlılar Derneği
7. Bursa Bayburtlular Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği
8. Bingöllüler Derneği
9. Bitlisliler Kültür ve Dayanışma Derneği
10. Bolulular Derneği
11. Eski Bursalılar Derneği
12. Çanakkaleliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği
13. Çankırılılar Derneği
14. Çorum İli ve İlçeleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
15. Denizlililer Derneği
16. Bursa Edirneliler Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği
17. Bursa Erzincanlılar Kültür ve Dayanışma Derneği
18. Giresunlular Derneği
19. Bursa Ispartalılar Dayanışma Yardımlaşma ve Kültür Derneği
20. Karamanlılar Derneği
21. Bursa Kayserililer Derneği
22. Kırıkkaleliler Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
23. Kırşehirliler Derneği
24. Konya Kültür ve Yardımlaşma Derneği
25. Bursa Kütahyalılar Kültür ve Dayanışma Derneği
26. Malatya Darendeliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği
27. Bursa Manisalılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
28. Muğla İl ve İlçeleri Kültür ve Dayanışma Derneği
29. Bursa Nevşehirliler Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
30. Bursa Niğdeliler Kültür ve Dayanışma Derneği
31. Ordulular Derneği
32. Tokatlılar Derneği
33. Bursa Yozgatlılar Kültür ve Dayanışma Derneği
34. Bursa Zonguldaklılar Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği
35. Yeşil Bursa Aksaraylılar Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği