CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal: "Mısır ve Soyada Tüm Zamanların İthalat Rekoru"

Türkiye’nin tarımsal üretimdeki gerilemesi, 2024 yılında ithalat rakamlarına da
yansıdı. Mısır ve soyada tüm zamanların ithalat rekoru kırılırken, stratejik tarım
ürünlerinde dışa bağımlılık katlanarak arttı. Türkiye’nin tarımda kendi kendine yeten
bir ülke olmaktan hızla uzaklaştığını belirten Sarıbal, “İthalata bağımlılık arttıkça,
küresel fiyat dalgalanmaları Türkiye’de gıda fiyatlarını daha da yukarı çekiyor. Saray
rejiminin planı belli: Reel ücretleri baskılayarak talebi kısmak, uyguladıkları sözde
dezenflasyon programının faturasını halkın sırtına yüklemek” dedi. 2024 yılında
ithalat kalemlerinde en büyük artışın, yem sanayisinin temel girdileri olan soya ve
mısırda yaşandığını kaydeden Sarıbal, “Soya ithalatı yüzde 30 artarak 3,8 milyon
tona ulaştı. Bu ürün için ödenen bedel 1,8 milyar dolar oldu. Dane mısır ithalatında
ise tüm zamanların rekoru kırıldı. 4,5 milyon tonluk ithalat karşılığında 1 milyar
doların üzerinde ödeme yapıldı. Ayçiçeği yağı ithalatı 1,3 milyar dolara ulaştı,
toplamda 1,4 milyon tonluk ürün ithal edildi. Pamuk ithalatı 1,5 milyar doları aşarken,
küspeler için de 1,1 milyar dolar ödendi. 2024 yılı boyunca yağlı tohumlar, bitkisel
yağlar ve küspeler ithalatına toplam 5,3 milyar dolar aktarıldı” diye konuştu.

22 YILDA 53 MİLYAR DOLAR AÇIK

2002’den itibaren ekonomik faaliyetlere göre tarımsal dış ticarette verilen açığın her
yıl giderek büyüdüğünü, birikimli olarak yapılan hesaplamalarla 22 yılda toplam 53
milyar dolarlık açık verildiğini açıklayan Sarıbal, “2024 yılında Genel Ticaret Sistemi
kapsamında ihracat 261,9 milyon dolar, ithalat ise 344,2 milyar dolar olarak
gerçekleşti. Dış ticaret açığı 82,2 milyar dolar, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise
yüzde 76,1 oldu. 2002’den itibaren ekonomik faaliyetlere göre tarımsal dış ticarette
verilen açık her yıl giderek büyümektedir. Birikimli olarak yapılan hesaplamalar geçen
22 yılda toplam 53 milyar dolarlık açık verildiğini ortaya koymaktadır. 2002’den
2024’e kadar Standart Uluslararası Ticaret Sınıflamasına göre tarımsal ürün dış
ticaretinde toplam 386 milyar dolarlık ihracata karşılık 372 milyar dolarlık ithalat
yapılmıştır. Yani 22 yılda toplam 13 milyar dolarlık net ihracat yapıldığı görülüyor.

TÜRKİYE YEM SANAYİDE TAMAMEN İTHALATA BAĞIMLI

Milletvekili Sarıbal, açıklamasında Türkiye’de tarımsal üretimin giderek azaldığını ve
çiftçilerin üretimden çekildiğini belirterek, “Mazot, gübre, tohum ve ilaç fiyatları
kontrolsüz şekilde artarken, çiftçiye verilen destekler yetersiz kalıyor. Türkiye kendi
üreticisini desteklemek yerine yabancı tarım şirketlerini finanse eden bir modele
teslim oldu. TÜİK’in Mart 2024’te yayımladığı Bitkisel Ürün Denge Tabloları,
Türkiye’nin tarımsal üretimde ne kadar kırılgan hale geldiğini gözler önüne serdi.
Buna göre, yurt içi üretimin iç talebi karşılama oranları arpada yüzde 90, ekmeklik
buğday, mısır, kırmızı mercimekte yüzde 86, pirinçte yüzde 74, yeşil mercimekte
yüzde 60, ayçiçeğinde yüzde 51, soyada yüzde 5 oldu. Özellikle soyada yalnızca yüzde 5’lik bir yeterlilik oranına sahip olunması, Türkiye’nin yem sanayisinde
tamamen ithalata bağımlı hale geldiğini ortaya koyuyor.

EN BÜYÜK İHRACAT KALEMİ MEYVE, SEBZE, BUĞDAY

Sarıbal, Türkiye’nin tarımda bilinçli bir şekilde uluslararası işbölümüne teslim
edildiğini söyledi. Bu modele göre gelişmiş ülkeler sermaye ve teknoloji yoğun tarım
ürünlerinde uzmanlaşırken, azgelişmiş ülkeler ucuz işgücüyle meyve-sebze gibi
emek yoğun ürünlerde yoğunlaşıyor. TÜİK verilerinin bu tabloyu doğruladığını belirten
Sarıbal, 2024’te fındık ihracatı yüzde 41,4 artarak 2,6 milyar dolara ulaştı. Türkiye’nin
en büyük gıda ihracat kalemleri meyve, sebze ve buğday unu oldu. Buna karşın,
hububat, yağlı tohumlar ve pamuk gibi sermaye yoğun tarım ürünlerinde ithalata
bağımlılık sürdü. Tarım politikalarımız küresel şirketlerin çıkarlarına göre belirleniyor.
Türkiye’ye ucuz işgücüyle sebze ve meyve üretme rolü biçilmiş durumda. Ancak bu
durum, uzun vadede tarımı yok oluşa sürüklüyor” dedi.

GIDA ENFLASYONU ANCAK ÜRETİMLE ÇÖZÜLÜR

Hükümetin gıda enflasyonunu düşürmek için ithalatı bir çözüm olarak sunduğunu
belirten Sarıbal, bu anlayışın en büyük yanlış olduğunu ifade ederek; “Üretimi
artırmadan, ithalatla gıda enflasyonunu çözemezsiniz. Çözüm, çiftçiyi desteklemek,
üreticinin girdi maliyetlerini düşürmek ve tarımı yeniden canlandırmaktır. Türkiye’nin
2024 yılında tarımsal ithalata ödediği toplam 11,4 milyar dolar, yaklaşık 370 milyar
TL, hükümetin tarıma ayırdığı destek bütçesinden 4 kat fazla. Bu tablo, tarımda
uygulanan politikaların kimleri desteklediğini açıkça gösteriyor. Çiftçilere gerçekçi
destekler verilmeli, girdi maliyetleri sübvanse edilmeli. İthalat yerine yerli üretimi
teşvik eden politikalar uygulanmalı. Gıda egemenliği sağlanmalı, Türkiye’nin kendi
üreticisini destekleyen bir modele geçilmeli” açıklamasını yaptı.

22 YILDA 98 MİLYAR DOLAR AÇIK

2024 yılı bütününde en önemli ithalat kalemleri olan hububat, baklagiller, yağlı
tohumlar ve türevleri ile pamuk ve tütüne toplam 11,4 milyar dolar, 370 milyar lira
ödendiğini kaydeden Sarıbal, “TÜİK verilerine göre tarımsal hammaddeler başlığında
yer alan ürünlerde 2003-2025 döneminde toplam 21 milyar dolarlık ihracata karşılık
119 milyar dolarlık hammadde ithalatı yapılmıştır. Diğer bir ifade ile 98 milyar dolarlık
açık verilmiştir. 2024 yılının 12 aylık döneminde, ihracatta öne çıkan ürünler
sıralamasında yüzde 41,4 artışla fındık ilk sırada yer aldı. 323 bin tonluk iç fındık
ihracatından 2,6 milyar dolar döviz elde edildi. İkinci sıradaki buğday unu ihracatında
buğday ithalatındaki kısıtlamalardan dolayı yüzde 21’lik düşüş yaşandı. Buğday unu
ihracatı 1,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ayçiçeği yağı ihracatı da 1 milyar dolarlık
değerle üçüncü sırada kendisine yer buldu. Ayçiçeği yağı ihracatında yüzde 3 düşüş
yaşandı. Yılın 12 aylık döneminde en çok ithalatı gerçekleştirilen ürün, miktar bazında
ithalatı yüzde 30 artan, 1,8 milyar dolar ile soya fasulyesi oldu. Soyada ithalat 3,8
milyon tona ulaştı. İkinci sıradaki pamukta ithalat önceki yıla göre yüzde 8’lik
gerilemeye rağmen 1,5 milyar doları aştı. Geçen yıl tüm zamanların ithalat rekoru
kırılan buğdayda TMO’nun depolarında biriken stokların eritilmesi amacıyla buğday
ithalatında önce yasak, ardından kısıtlama getirildi. Bu nedenle ithalat yarı yarıya
azaldı ve 1,4 milyar dolarda kaldı. 1,4 milyon tonu aşan ayçiçeği yağı ithalatına da

1,3 milyar dolar ödendi. 4,5 milyon tona yükselen dane mısır ithalatında ise tüm
zamanların rekoru kırıldı; ödenen bedel 1 milyar doları aştı. İthalatta ürün grubu
olarak en yüksek bedel yağlı tohum ve bitkisel yağlara gitmektedir. 2024 yılının 12
aylık döneminde yağlı tohumlar, bitkisel yağlar ve küspeler ithalatına toplam 5,3
milyar dolar ödenmiştir. 3 milyon tonu aşan küspe ithalatı için ise 1,1 milyar dolar
ödenmiştir” dedi.

İLİÇ EKOKIRIM SUÇUDUR, MURAT KURUM SORUMLUDUR

Erzincan’ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik tarafından işletilen Çöpler Altın
Madeni’nde 13 Şubat 2024’te yaşanan faciadan bu yana bir yıl geçtiğini, ancak
sorumluların hala hesap vermediğini kaydeden Sarıbal, Siyanürlü atık havuzlarının
çökmesi sonucu 9 işçi göçük altında kaldı, tonlarca zehir doğaya karıştı. İliç’teki
madenin riskleri uzun yıllardır bilim insanları ve çevre örgütleri tarafından dile
getiriliyordu. 2010 yılında siyanürle altın üretimine başlayan şirket, kapasite artırımı
yoluyla faaliyetini genişletirken, bölgedeki su kaynakları ve ekosistem üzerindeki
yıkıcı etkiler göz ardı edildi. Türk Tabipleri Birliği, 2021’de yayımladığı raporda
bölgedeki toprak, su ve bitki örneklerinde yüksek oranda arsenik tespit edildiğini
açıklamıştı. Yerel halk ve çevre örgütleri, siyanürlü atık havuzlarının kapatılması ve
projenin iptal edilmesi çağrısında bulundu. Ancak yetkililer, madenin faaliyetlerini
genişletmeye devam etti. Olayın ardından kurulan TBMM Araştırma Komisyonu ve
bilirkişi raporları, faciaya neden olan kapasite artışına izin veren yetkilileri işaret etti.
Ancak soruşturma sürecinde bilirkişi heyeti değiştirildi, hazırlanan yeni raporla
dönemin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum aklandı. İliç
ekokırım suçudur, Bakan Murat Kurum, sorumludur!” ifadelerini kullandı.