Bursa Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanlığı tarafından Merinos Bursa Müze Etkinlik alanında ‘Bir Yakadan Ötekine’ paneli düzenlendi. Mübadelenin 102. yıl dönümü anısına hazırlanan programa, Bursalılar yoğun ilgi gösterdi. Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanı Güney Özkılınç’ın moderatörlüğünü üstlendiği panele, Düzce Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi’nden Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nden Dr. Maria Ntisli konuşmacı olarak katıldı. Mübadele tarihi ve Bursa üzerine konuşmaların yapıldığı programda, Bursa Göç Tarihi Müzesi koleksiyonunda bulunan 1879 tarihli Tirilye Defteri de ele alındı.
Türk-Yunan nüfus mübadelesinin 102. yıl dönümü olduğunu hatırlatan Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanı Güney Özkılınç, göçün sadece fiziken yapılmadığını söyledi. Göç edenlerin aynı zamanda birikimlerini, geleneklerini ve göreneklerini de geride bırakarak kendi kimliklerini terk edip yeni bir hayata doğru yola çıktığını belirten Özkılınç, “Bu yönüyle tarihteki en acı göçlerden bir tanesidir. Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak mübadelenin 102. yıl dönümünde Tirilye’de bulduğumuz bir mübadilin bakkal defterini işledik. Bu defterden yola çıkarak dönemin sosyal yapısını, ekonomik yapısını ve sosyal ilişkilerini de irdeleyeceğiz. Çok yakında mübadil defterini bir kitap olarak da Kent Araştırmaları ve Arşiv Şube Müdürlüğümüz yayınlayacak. Katılımcılara çok teşekkür ediyorum” dedi.
1923 öncesi mübadele girişimleri ve 1923 mübadelesi hakkında katılımcılara bilgi veren Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar, mübadelenin özellikle sosyal boyutlarını anlattı. 1923’teki Türk-Yunan Mübadele Antlaşması’ndan önce de mübadele girişimleri olduğunu anlatan Yaşayanlar, 1913-1914 yıllarında hem Bulgaristan’la hem Yunanistan’la yapılmış mübadele girişimleri olduğunu ama bunların nihayete erdirilemediğini dile getirdi. 1923 yılında Lozan görüşmeleri sırasında Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan anlaşma gereği de Yunanistan’daki Müslümanlar ile Türkiye’deki Ortodoksların yer değiştirmesine yönelik anlaşma imzalandığını ifade eden Yaşayanlar, “Aslında anlaşmada Rum ve Türk ifadesi geçmez. Bu mübadelede istisnalar da vardır. 1918’den önce İstanbul’a yerleşmiş olan İstanbul Rumları ile Batı Trakya’daki Türkler hariç tutulmuştur. Hala Batı Trakya’da bir Türk azınlığı vardır. İstanbul’da da yaşayan bir Rum cemaati var. Bu anlaşma sosyal, ekonomik gibi pek çok boyut içeriyor. En önemlisi sosyal boyutudur. Bu aslında göç edenler için büyük bir olumsuzluk olarak karşımıza çıkıyor. Bir anda insanların evlerini, memleketlerini terk edip hiç tanımadıkları bir yerlere yerleştiriliyorlar. Komşularını, arkadaşlarını, dostlarını, yüzyıllarca yaşadıkları köylerini, mahallelerini terk ederek yabancı memlekete gidiyorlar. Mübadeleyi bu boyutlarıyla değerlendirmek gerekiyor. Tabii ki trajik bir hadise. Bu konuyu Türk ve Yunan hükümetleri olabildiğince yoluna sokmaya çalıştı. Bu topluluklar ulus devletlere kazandırıldı” diye konuştu.
Tirilye’deki Rumların mübadeleden önceki yaşantısından bahseden Dr. Maria Ntisli, 1879 tarihli Tirilye Defteri hakkında daha önceden çeviri yaptıklarını söyledi. Defterden çok faydalı bilgiler edindiklerini anlatan Ntisli, ticaret, insan ilişkileri ve sosyal boyut konularında önemli sonuçlar elde ettiklerini ifade etti. Müzeler Şube Müdürü Dilek Karakaş ve Doç. Dr. İsmail Yaşayanlar sayesinde defterin çevirisini 35 gün içerisinde yaptığını dile getiren Ntisli, programa davet edildiği için çok mutlu olduğunu söyledi.
