Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan’da katıldığı Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) zirvesi dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı ve “Biz şu anda buraya ev sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Şimdi bundan sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine doğru atılacak bir adımdır. Bu adım da tabii önümüzdeki dönemin ev sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde belki gündeme daha ileri seviyede gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi ayrı ama bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir konuma taşınmış olacaktır” dedi. Bu durumda Shanghay İşbirliği Örgütün ekonomik ve dış ticaret açıdan incelemesini yapalım.
Shanghay işbirliği örgütü; Üye ülkeler arasında karşılıklı güven, iyi komşuluk ve dostluk ilişkilerinin güçlendirilmesi, bölgesel barış, güvenlik ve istikrarın korunması için ortak çaba sarfedilmesi, terörizm, köktencilik, ayrılıkçılık, örgütlü suçlar ve yasadışı göçle ortak mücadele edilmesi, ayrıca siyaset, ekonomi, bilim ve teknoloji, kültür ve eğitim, enerji, çevre konularında işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla kurulmuştur. (Dış işleri Bakanlığı) Örgüt 9 üye ülkeden oluşmaktadır. Bu ülkeler; Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan, İran’dır.
Örgütün ekonomik boyutu; ŞİÖ'ne devletler 2003 yılında ekonomik iş birliğini genişletme amacıyla bir çerçeve anlaşması imzalamıştır. Aynı toplantıda Çin başbakanı Wen Jiabao, bölgede ticaretin geliştirilmesi için bir an önce tedbirlerin alınmasıyla birlikte, ŞİÖ'de uzun vadede bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması hedeflenmesini önerdi. Ardından bir yıl sonra 23 Eylül 2004'te 100 maddelik bir plan imzalanmıştır.
25 Ekim 2005, ŞİÖ Moskova zirvesinde, ŞİÖ'nün ortak enerji projelerine öncelik tanıyacağı açıklanmış, özellikle de petrol ve gaz sektörüyle ve su kaynaklarının ortak kullanımı üzerinde durulacağı belirtilmiştir. Ortak projelerin finansmanı için bir ŞİÖ Interbank'ın kurulması kabul edilmiştir. ŞİÖ İnterbank kurumunun ilk toplantısı Şubat 2006'da Pekin'de yapıldı. 30 Kasım 2006'da, Almatı'da düzenlenen ŞİÖ konferansında Rus Dışişleri bakanı ŞİÖ'nün bir "Enerji Kulübü" kurulması konusunda planlar yaptığını belirtmiştir. Bu kulüp ihtiyacı Kasım 2007 ŞİÖ zirvesinde yinelenmiş, ancak diğer üyeler tarafından pek ilgi görmemiştir.
Dış Ticaret anlamında Örgüt üyeleri arasında serbest ticaretin temelini de oluşturmaktadır. Satın alma gücü bakımından dünyanın yüzde 30’undan fazlasını oluşturan Üye ülkeler ile mevcut ticaretimize göz atalım. Çin Halk Cumhuriyeti ile ticaretimiz ihracatımız 3,6 milyar dolar iken ithalatımız 23 milyar dolar seviyelerindedir. Rusya Federasyonu ile ticaretimizde ihracatımız 5,8 milyar dolar iken ithalatımız 28,9 milyar dolardır. Kırgızistan ile ticaretimizde ihracatımız 749 milyon dolar iken ithalatımız 86 milyon dolardır. Tacikistan ile ticaretimizde ihracatımız 174 milyon dolar iken ithalatımız 149 milyon dolardır. Kazakistan ile Ticaretimizde ihracatımız 1,3 milyar dolar iken ithalatımız 1,6 milyar dolardır. Özbekistan ile ticaretimizde ihracatımız 2 milyar dolar iken, ithalatımız da 2 milyar dolardır. Hindistan ile ticaretimizde ihracatımız 1,3 milyar dolar iken ithalatımız 7,9 milyar dolardır. Pakistan ile ticaretimizde ihracatımız 773 milyon dolar iken ithalatımız 315 milyon dolardır. İran ile ticaretimizde ihracatımız 3 milyar dolar iken ithalatımızda 3 milyar dolardır.
Bu verilerle birlikte dış ticaretin güvenilirliği o iki ülke arasındaki bankalararası transfer, kanunu yaptırımların uygulanabilirliği ve ticaretteki güven endeksinin yüksek olması gerekmektedir. Dolayısıyla hâlihazırda ticaretimizde yaşanan aksaklıklar önce giderilmesi önemlidir. Demokrasi açısından ciddi soru işaretleri bünyesinde barındıran bu ülkeler ile ticaret yapmak Ali Cengiz oyununa benzemektedir. Bu noktada ticaretin zorluğu Türkiye ve örgüt üyeleri arasında yapılan ticaret değerlerinin azlığından da anlaşılmaktadır. Öncelikle söz konusu ülkeler ile ticaret alt yapısı güçlendirilmesi ve bu noktada gerek diplomatik gerekse ticari ilişkilerin arttırılma çalışmaların hızlandırılması gerekmektedir. Ayrıca İhracatçılar Birlikleri, Odalar ve Borsalar aracılığı ile bu bölgelere yapılan ihracatın gelişmesi için gerek yurt dışı iş gezileri gerekse alım heyetleri faaliyetleri ile ticaretin gelişmesine katkıda bulunarak üreticimizi ve ihracatçılarımızı defalarca sübvanse etmiştir.
Türkiye Avrupa Birliği ile ekonomik ilişkilerinde Şanghay İşbirliği Örgütünü alternatif alarak gördüğü basında dillendirilmektedir. Bu söylevi çok doğru bulmadığımı ifade ederek mevcut ticareti hem korumaya hem de arttırmaya yönelik çalışarak, yeni bölgeleri de portföyümüze katmamız gerektiğinin elzem önemini vurgulamak istiyorum.
Dış Ticaretçilerimizin takdirine sunarım.